ورم دست و پا و روشهای درمان در کلینیک طب فیزیکی

زمانی که اندام‌ها، پوست یا سایر قسمت‌های بدن شما بزرگ تر از حد طبیعی آن می‌شوند، به این معنا است که در آن قسمت تورم ایجاد شده است. ادم یا تورم معمولاً نتیجه التهاب یا تجمع مایع در بافت است که هم می تواند در اندام های داخلی ایجاد شود، هم می تواند پوست و عضلات بیرونی را تحت تأثیر قرار دهد که از شایع ترین این نوع ورم ها، ورم دست و پاها است.

دلایل احتمالی متعددی برای ورم بدن وجود دارد که از میان آنها می‌توان به بارداری، نارسایی قلبی، بیماری کبد و برخی داروها اشاره کرد. درصورتی‌که ورم بدن تحت درمان قرار نگیرد ممکن است عوارض متعددی را ایجاد کند. طب فیزیکی یک روش درمانی شناخته شده برای کاهش التهاب، درد و ورم پا به علت ‌های گوناگون می باشد. شیوه‌ های درمانی به کاربرده شده توسط متخصص نسبت به شرایط بیمار، متفاوت است.

علل تورم دست و پا

شایع ترین عللی (غیر از بیماری‌های زمینه‌ای) که باعث خارج شدن مایعات از رگ‌ها می‌شوند و علت ورم دست‌ و پا همراه با درد محسوب می‌گردند، عبارت‌اند از:

1. نشتی رگ‌های خونی

گاهی سلول‌های رگ‌های خونی آن‌طور که باید به هم نمی‌چسبند و بینشان فاصله می افتد. این حالت می تواند به مولکول های مایع اجازه دهد تا از طریق اتصالات بین سلول های رگ های خونی (مانند شکاف بین آجرهای دیوار) نشت پیدا کنند. این فاصله و عدم اتصال ممکن است به دلیل عفونت یا التهابات شدید رخ می دهد.

2. سطح پایین پروتئین در خون

پروتئین‌هایی مانند آلبومین به نگه‌داشتن مایع در داخل رگ‌های خونی کمک می کنند؛ زیرا مولکول‌های پروتئین در خون، فشار «اسمزی» (که «فشار انکوتیک» نیز نامیده می‌شود) اعمال می‌کنند که به حفظ مایع در داخل رگ خونی کمک می نماید. اگر سطح پروتئین در رگ خونی کاهش یابد، حتی اگر غشای رگ خونی دست‌نخورده باشد، مایع به خارج از ورید یا شریان حرکت می کند تا فشار اسمزی در سراسر غشاء یکسان شود و این می‌تواند دلیل التهاب دست‌ و پا همراه با درد باشد. برخی از علل سطح آلبومین پایین در خون انواع خاصی از بیماری کلیوی، بیماری کبد و سوءتغذیه می باشد.

3. اضافه بار مایعات

اگر مایعات بیش‌ازحد معمول در رگ خونی وجود داشته باشد، مایع اضافی به دلیل فشارهای هیدرو استاتیک بالا به دیواره عروق خونی فشار داده می‌شود. به‌طورمعمول، کلیه‌های ما سطح مایعات بدن را با تنظیم مقدار آب و نمکی که دفع یا حفظ می‌شود، تنظیم می‌کنند؛ اما اگر این مکانیسم‌ها شکست بخورند یا تحت تأثیر قرار گیرند، دلیل التهاب دست‌ و پا همراه با درد خواهد بود. نوع تغذیه در این شرایط بسیار مهم است و باید مصرف سدیم کاهش پیدا کند.
گاهی یک بیماری علت التهاب دست و پا می‌باشد. شایع ترین بیماری های زمینه ای که ممکن است دلیل التهاب دست‌ و پا همراه با درد باشند، عبارت‌اند از:

• نارسایی مزمن وریدی

نارسایی مزمن وریدی مهم‌ترین دلیل التهاب دست‌ و پا همراه با درد می‌باشد. سیاهرگ‌ها رگ‌های خونی هستند که خون را به قلب بازمی‌گردانند تا بتواند به ریه‌ها پمپ شود و اکسیژن دریافت کند. سیاهرگ‌ها مانند شریان‌ها در پوشش خود ماهیچه‌ای ندارند و در عوض، آنها به سیستمی از دریچه‌ها برای جلوگیری از جریان خون به سمت عقب متکی هستند. باگذشت زمان، این دریچه‌ها کارایی کمتری پیدا می‌کنند و خون می‌تواند بیش‌ازحد نیاز در رگ‌ها تجمع نماید که به این پدیده‌ نارسایی وریدی می‌گویند. هنگامی‌که نارسایی وریدی مزمن می شود به دلیل وجود مایع اضافی در رگ‌ها، می تواند باعث واریس گردیده و همچنین علت ورم دست‌ و پا همراه با درد باشد.

• نارسایی احتقانی قلب (CHF)

نارسایی احتقانی قلب (CHF) نیز از شایع‌ترین دلیل التهاب دست‌ و پا همراه با درد است. نارسایی قلبی اصطلاحی است که وقتی عضله قلب ضعیف شده و خون را آن‌طور که باید به‌طور مؤثر پمپاژ نمی‌کند، استفاده می کنیم. نارسایی قلبی اغلب به‌عنوان سمت راست یا سمت چپ توصیف می‌شود که بستگی به این دارد که کدام حفره قلب بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. قسمت احتقانی نیز مربوط به برگشت خون به وریدهای ریه یا پاها یا قسمت پایین بدن اشاره دارد.

• مصرف برخی داروها

برخی از داروها می‌توانند علت ورم دست‌ و پا همراه با درد باشند یا آن را تشدید نمایند. در بیشتر موارد، داروها احتباس مایعات و نمک را افزایش می‌دهند و باعث بروز این بیماری می‌گردند. در زیر فهرستی از داروهایی که ممکن است باعث التهاب دست‌ و پا شوند، به‌اجمال آورده شده است:

1. داروهای ضد فشارخون
2. مسدودکننده‌های کانال کلسیم
3. مسدودکننده‌های بتا
4. کلونیدین
5. هیدرالازین
6. ماینوکسیدیل
7. متیل دوپا
8. برخی هورمون‌ها مانند استروژن، پروژسترون و تستسترون
9. کورتیکواستروئیدها
10. دیگر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (ازجمله مسکن‌های بدون نسخه)
11. پیوگلیتازون
12. روزیگلیتازون
13. مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز

4. بیماری کبد

در هنگام ابتلا به سیروز کبد، ادم (ورم) در اندام‌های تحتانی یا معمولاً به صورت موضعی در شکم رخ می دهد. کبد جایی است که برای بدن آلبومین (جزء اصلی پروتئین در خون) می سازد و زمانی که کبد دچار سیروز شود، طبیعی است که دیگر نمی تواند به‌اندازه کافی آلبومین و سایر پروتئین های کلیدی را تولید نماید. کاهش سطح پروتئین خون هم به این معنی است که مایع به فضاهای بینابینی نشت می‌کند و منجر به تورم قابل‌توجه شکم می‌گردد. می‌توان از دیورتیک‌ها برای کمک به افراد مبتلا به سیروز استفاده کرد و گاهی اوقات تخلیه آسیت شکمی (مایع تجمع یافته در شکم) با مدیریت دقیق فشارخون و تعادل الکترولیت انجام می‌شود.

5. بیماری کلیوی

یک بیماری کلیوی به نام سندرم نفروتیک که با نشت پروتئین به داخل ادرار همراه است، می‌تواند دلیل التهاب دست‌ و پا همراه با درد باشد. به‌طورمعمول با یک نوار ادرار پروتئین می‌توان بررسی دقیق‌تری در این رابطه انجام داد و با قطعیت درباره تأثیر این بیماری در بروز ورم در دست‌وپا سخن گفت.

6. لنف ادم

اگرچه بیشتر مایعات در بدن از طریق رگ‌های خونی حرکت می‌کنند؛ اما بدن دارای شبکه‌ای از رگ‌های لنفاوی نیز هست که به غدد لنفاوی متصل می‌شوند و سلول‌های مایع و سیستم ایمنی را در بدن حرکت می‌دهند. لنف ادم به معنای ادم یا تورم ناشی از اضافه‌بار مایع در عروق لنفاوی است نه وریدها و وقتی مایعات زیادی برای تخلیه سیستم لنفاوی وجود داشته باشد یا ظرفیت کافی در کانال‌های لنفاوی وجود نداشته باشد، به علت ورم دست‌ و پا همراه با درد تبدیل می‌شود.

7. ابتلا به برخی سرطان‌ها

برخی از انواع سرطان می‌توانند علت ورم دست‌ و پا همراه با درد باشند. همچنین داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند باعث تورم شوند که ممکن است روی پاها، مچ پا، ساق پا، صورت و دست‌ها تأثیر بگذارد.

8. آرتروز

یکی از علائم اصلی آرتریت مفاصل ، تورم و سفتی در مفاصل می‌باشد. علائم و نواحی آسیب‌دیده بسته به نوع آرتریت می‌تواند متفاوت باشد؛ اما شرایط التهابی آرتریت معمولاً دست‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در چنین وضعیتی مفاصل انگشتان دست و مچ ممکن است قرمز، متورم و سفت به نظر برسند.

علائم تورم دست و پا

1. پوستی کشیده یا براق
2. پوستی که پس از چند ثانیه فشار دادن، یک گودی (حفره) را حفظ می کند.
3. التهاب یا پف بافت به طور مستقیم در زیر پوست، به ویژه در پاها یا بازوها

عوارض ورم دست و پا

• ورم دردناکی که درد آن به‌تدریج بدتر می‌شود.
• مشکل در راه رفتن
• کشیدگی و خارش پوست
• عفونت در ناحیه تورم
• ایجاد جای زخم بین لایه‌های بافت
• گردش خون ضعیف
• از دست دادن خاصیت ارتجاعی شریان‌ها، سیاهرگ‌ها و مفاصل
• ایجاد زخم روی پوست

زمان مراجعه به پزشک

• تورمی دارید که به یک الگو تبدیل ‌شده، مکرر رخ می‌دهد و با درمان های خانگی نیز رفع نمی گردد.
• درگذشته مشکل غدد لنفاوی داشته‌اید.
• سابقه بیماری کلیوی یا سرطان دارید.
• باردار هستید.
• علائم عفونت شدید مانند تب شدید، همراه با تورم، قرمزی و درد در دست یا پا را تجربه می کنید.

تشخیص ورم دست و پا

برای تشخیص ورم و علت آن، ابتدا علائمی که فرد تجربه می کند توسط پزشک بررسی می شود و یک معاینه فیزیکی برای بررسی حساسیت در ناحیه آسیب دیده انجام می شود. سپس آزمایشات لازم نیز برای تشخیص دقیق جهت شروع فرایند درمان انجام می شود. استفاده از انواع روش های تصویربرداری، مانند سونوگرافی نیز می تواند اطلاعات بیشتری در مورد علت ورم بدن ارائه دهد. آزمایش ‌های تخصصی ‌تر، مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی نیز می تواند اطلاعات بیشتری در مورد علت تورم ارائه دهد. آنچه در آزمایشات تصویربرداری نشان داده می شود عبارت است از :

• انسداد در شریان ها و وریدها
• عضله یا بافت ملتهب
• شکستگی استخوان
• تجمع مایع در بخشی از بدن

روشهای درمان ورم دست و پا با طب فیزیکی

درمان ورم دست و پا با توجه به عامل به وجود آورنده آن تعیین می‌شود. برخی از روش‌های درمانی رایج برای تورم به شرح زیر می‌باشند:

• قرار دادن پاها روی سطح مرتفع

هنگامی ‌که پا روی سطح مرتفعی قرار داده می‌شود مایع شروع به خارج شدن از پا خواهد کرد. برای رفع تورم پاها باید هر موقع که می‌‌توانید پای خود را روی مبل قرار دهید یا چند عدد بالش را زیر آن بگذارید. هنگام خواب نیز بهتر است پای خود را روی لبه تخت بگذارید تا در ارتفاع بالاتری از سر قرار داشته باشد.

• دارو درمانی

در صورتی که علت تورم پا تجمع مایع باشد اغلب این وضعیت با مصرف داروهای ادرارآور طی مدت کوتاهی این مشکل برطرف خواهد شد. داروهای ادرار آور باعث می‌شوند که مقدار دفع مایع از طریق کلیه افزایش پیدا کند و شما بیشتر دفع ادرار داشته باشید. باید بدانید که این داروها همیشه برای درمان تورم پاها تجویز نمی‌شوند؛ زیرا همانطور که در بخش‌های بالا توضیح دادیم تورم پا دلایل متعددی دارد. برخی از روش‌هایی که برای درمان علل شایع تورم دست و پا مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشد:

1. ترومبوز عمیق وریدی با مصرف داروهای رقیق کننده خون و از بین بردن لخته خون درمان می‌شود.
2. معمولاً برای درمان نارسایی قلبی از برخی داروها مانند داروهای ادرار آور به منظور بهبود عملکرد قلب استفاده می‌شود.
3. برای درمان عفونت پوست یا عفونت استخوان نیز از داروهای آنتی بیوتیک استفاده می‌شود.
4. در مواردی که تورم پا به علت با مصرف یک دارو به وجود آمده باشد تعویض دارو یا قطع مصرف آن یا کاهش دوز آن به بهبود مشکل ایجاد شده کمک می‌کند.

• فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یک روش درمانی شناخته شده برای کاهش التهاب، درد و ورم می باشد. از رایج ترین روش های درمانی برای ورم پا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. باندپیچی فشاری : فیزیوتراپیست با استفاده از باندکشی با ایجاد فشار و کشش متناسب، ورم را از قسمت انتهایی به سمت گره های لنفاوی منتقل میکند.
2. استفاده از نوارهای تیپ و کینزیوتیپ : به منظور جلوگیری یا کاهش ورم، محدود کردن حرکت و حفظ دمای لازم استفاده می شود.
3. ماساژ درمانی : ماساژ در جهت گره های لنفاوی منجر به کاهش ورم می شود(حرکت ماساژ باید پیوسته و از سمت کف پاها به سمت کشاله داخلی ران باشد).
4. سرما درمانی : سرما ورم را کم میکند و هنگامی که پا بالاتر از سطح قلب قرار گرففته اگر با سرما درمانی همراه شود مؤثرتر می باشد.
5. گرما درمانی : استفاده از تجهیزات فیزیوتراپی که ایجاد گرما میکن(اولتراسوند، لامپ مادون قرمز و…) در کاهش ادم بسیار مفید می باشد.
6. استفاده از دستگاه وازوترین و فشار پنوماتیک متناوب : برخی از دستگاه فشار پنوماتیک برای دست یا پاها طراحی شده‌اند که به یک سری پمپ وصل هستند و این پمپ‌ها به صورت پی در پی و مرحله به مرحله از انتهای دست و پا به سمت تنه فشار ایجاد می‌کنند. این دستگاه با وارد کردن فشاری متناوب به اندام ها، موجب افزایش حرکت مایع بین سولی و حرکت ادم به سمت سیستم وریدی و در نتیجه کاهش ورم به مقدار زیادی می شود.
7. لیزر درمانی و تحریک کننده های الکتریکی شامل تحریکات الکتریکی زیر جلدی و… جهت به حرکت درآوردن لنف

• بانداژ یا جوراب واریس

از جوراب واریس برای فشردن پاها در هنگام ایستادن و با هدف تخلیه مایع استفاده می‌شود. در ابتدا استفاده از بانداژ توصیه می‌‌شود تا از بدتر شدن تورم پیشگیری گردد سپس باید از جوراب واریس استفاده کرد. جوراب واریس باید به خوبی با شرایط پاها تناسب داشته باشند و به نحوی طراحی شده اند که در مقایسه با جوراب معمولی پا را فشار می‌دهند.

• جوراب پنوماتیک واریس

تعداد زیادی از افراد علیرغم استفاده از جوراب واریس متوجه می‌‌شوند که در پایان روز دچار مقداری تورم پا هستند. جوراب پنوماتیک واریس یک نوع بوت است که با انبساط و انقباض منجر به خروج مایع از پاها خواهد شد. معمولاً از این نوع جوراب در پایان روز استفاده می‌شود تا مایعی که علی رغم استفاده از جوراب واریس در پاها جمع شده است تخلیه گردد. در صورتی که پزشک به این نتیجه برسد و شما به جوراب پنوماتیک نیاز دارید ابتدا به صورت آزمایشی استفاده از آن را به شما توصیه می‌‌کند تا در نهایت به این نتیجه برسد که آیا پوشیدن آن به بهبود مشکل شما کمک می‌کند یا خیر.

• تخلیه دستی مایع لنف

منظور از تخلیه دستی مایع لنف بهره گرفتن از ماساژ با هدف برگرداندن مایع به سیستم مرکزی بدن می‌باشد. ماساژ درمانی با هدف تخلیه مایع لنف یک روش بسیار سودمند است که می‌تواند به کاهش تورم پا کمک کند. در مواردی که تورم پا بسیار شدید است از فلوروسکوپی برای ایجاد فشار بیشتر استفاده خواهد شد و این روش نیازی به آمادگی ندارد. در این روش متخصص نحوه تخلیه مایع لنف را به کمک ماساژ یاد می‌دهد و این امر به یک بخش از برنامه روزانه او تبدیل خواهد شد.

• مراقبت از پوست

باید به منظور جلوگیری از بروز عفونت، خراشیدگی یا بریدگی پوست به دقت پا را خشک کرد و آن را تمیز نگه داشت. بیمار باید در طول روز پای خود را به خوبی بشویید و شب نیز پس از در آوردن جوراب واریس خود دوش بگیرد و اجازه بدهد رطوبت به پوست او نفوذ نمایند. باید ناخن دست و پا همیشه کوتاه باشد و زیر آن تمیز شود تا از خراشیدگی پوست یا ایجاد عفونت جلوگیری گردد.

• ورزش کردن

ورزش کردن یکی از موارد بسیار مهم برای جلوگیری از متورم شدن دست و پاها است. در هنگام ورزش کردن عضلات به طور طبیعی مانند یک پمپ عمل می‌کنند و شروع به تخلیه مایع لنف خواهند کرد. ورزش فقط باید تحت نظر متخصص انجام شود تا از ایجاد فشار بیشتر در ناحیه آسیب دیده جلوگیری گردد؛ زیرا افزایش فشار می‌تواند باعث بدتر شدن تورم پا شود. افرادی که دچار تورم پا هستند باید به انجام تمرینات ورزشی مقاومتی بپردازند تا حجم عضلات آنها افزایش پیدا کند. در صورتی که وزن بدن به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند پوست خاصیت انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهد که این امر به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از تورم پا عمل خواهد کرد.

• انجام عمل جراحی

از تعداد زیادی از عمل‌های جراحی با هدف درمان تورم استفاده شده است؛ اما هیچ یک از آنها به طور کامل موفقیت آمیز نبوده است. در مواردی که تورم از بین نرود، انجام عمل جراحی به منظور کاهش سایز، لیپوساکشن یا جراحی بخش برداری توصیه خواهد شد.

روش های پیشگیری ورم دست و پا

• پرهیز از حفظ یک وضعیت ثابت مانند طولانی نشستن
• بالا نگه داشتن اندام درگیر و انجام ورزش های پمپی به صورت مکرر
• پوشیدن لباس فشاری هنگام ورزش(در صورت وجود ادم)
• هنگام مسافرت طولانی با ماشین، متناوبا توقف کرده و مقداری پیاده روی کنید.
• کفش مناسب بپوشید که فضای کافی برای پاهای متورم شما دارند. از پوشیدن جورابهایی که بندهای سفت در اطراف رانها و مچ پاها دارند اجتناب کنید.
• پرهیز از پوشیدن لباس های محدودکننده جریان خون و جواهرات تنگ مانند حلقه و ساعت
• رعایت رژیم غذایی جهت حفظ وزن ایده آل و کاهش سدیم ورودی
• اگر باردار هستید، جوراب های ساپورت حاملگی که تا کمر بالا می آیند بپوشید. قبل از اینکه صبح از تخت بلند شوید آنها را بپوشید تا تورم اتفاق نیفتد.

---

آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف
تلفن : 66576424 - 021

---

نظرات کاربران درباره این مطلب :کمالی [ 1402-09-04 ]
سلام آقا ی دکتر من 44 ساله هستم و سابقه ژنتیکی سنگ کلیه تو خانواده داریم همیشه دست و پاهای من ورم داره و درد تو پهلوی سمت راستم خیلی میگیره آیا امکانش هست به من راهنمایی و مشاوره بدید؟

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :