گرفتگی عضلات پا چه علائمی دارد

عضلات در بدن به استخوان‌ها متصل هستند و موجب انجام حرکات ارادی بدن می‌شوند. اسپاسم عضلانی زمانی ایجاد می‌شود که یکی از این عضلات منقبض شده اما آزاد نمی‌شود. در واقع اسپاسم عضلانی، انقباض غیر اداری و اجباری عضلات است. زمانی که اسپاسم عضلانی به صورت مداوم در می‌آید به آن گرفتگی عضله گفته می‌شود. عضلاتی که بیش از همه دچار گرفتگی می‌شوند عبارتند از عضلات جلوی ران (چهارسرران)، عضلات پشت ران (همسترینگ) و عضلات ساق پا. برای درمان اسپاسم عضلانی لازم است که در ابتدا مشخص شود که علت بروز اسپاسم عضلانی چه بوده است و اولین قدم در درمان اسپاسم عضلانی این است که از بروز مجدد عامل اسپاسم جلوگیری شود. در کلینیک دکتر فروغ با توجه به شرایط هر بیمار و علت بروز اسپاسم عضلانی، یک برنامه‌ی درمانی اختصاصی تدوین می گردد.

علت اسپاسم و خشکی عضلات پا

گرفتگی آیدیوپاتیک عضلات پا

این نوع گرفتگی و اسپاسم عضلانی اغلب بدون علت و یا علل رخ می‌دهد. البته نظریه‌های مختلفی در خصوص دلیل گرفتگی عضلات پا وجود دارد:

• فعالیت عصبی غیرعادی که ممکن است در حین خواب رخ دهد. این حالت می‌تواند منجر به اسپاسم عضلانی شود.
• کشیدگی بیش از حد عضلات پا مانند ورزش در برخی مواقع می‌تواند علت خشکی و گرفتگی عضلات شود.
• قطع ناگهانی خون رسانی به عضلات آسیب دیده
• نظریه دیگر درخصوص این که چرا افراد مسن بیشتر در معرض گرفتگی و خشکی عضلات پا قرار دارند حاکی از آن است که کوتاه شدن طبیعی تاندون‌ها با مرور زمان و با افزایش سن می‌تواند یکی از علت‌های گرفتگی عضلات پا در افراد مسن باشد. تاندون‌ها، نوارهای بافتی سفتی هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. کوتاه شدن تاندون‌ها موجب گرفتگی و اسپاسم عضلات می‌گردد.

گرفتگی های ثانویه پا

• بارداری: تصورات بر این است که افزایش وزن زنان در طول بارداری ممکن است موجب کشیدگی عضلات و درنهایت آسیب‌پذیری بیشتر آنها نسبت به خشکی و اسپاسم شود.
• ورزش: بسیاری از افراد اغلب بعد از ورزش دچار گرفتگی عضلات در پا می‌شوند.
• بیماری‌های نورولوژیکی : بیماری‌هایی که اعصاب کنترل‌کننده عضلات پا را تحت تأثیر قرار می‌دهند ممکن است باعث خشکی عضلات پا شوند. به‌عنوان مثال بیماری حرکتی عصبی (بیماری است که در طی آن عملکرد اعصاب مغز و یا ستوان فقرات به‌تدریج مختل می‌شود) و یا بیماری نوروپاتی محیطی (بیماری است که ناشی از آسیب اعصاب عضلات پا می‌باشد).
• بیماری کبد: از کار افتادن کبد موجب تجمع سموم موجود در خون شده و درنهایت منجر به گرفتگی عضلات پا می‌گردد.
• عفونت: برخی از عفونت‌های باکتریایی ازجمله کزاز می‌تواند باعث اسپاسم یا گرفتگی عضلات پا شود.
• سموم: سطح بالای مواد سمی در خون مانند سرب و جیوه ممکن است در برخی افراد موجب گرفتگی عضلات پا شود.
• کم‌آبی: در برخی افراد کم‌آبی می‌تواند باعث کاهش نمک بدن و درنهایت گرفتگی و اسپاسم عضلات شود.

مصرف شماری از داروها موجب گرفتگی عضلات پا در برخی افراد می‌گردد. داروهایی که موجب عارضه خشکی و گرفتی عضلات پا می‌شوند عبارتند از:

• داروهای ادرارآور: این داروها جهت درمان برخی از بیماری‌ها ازجمله فشارخون بالا، نارسایی‌های قلبی و برخی از بیماری‌های کلیوی مصرف می‌شوند. طبق مطالعات به عمل آمده از آنجایی که داروهای ادرارآور موجب از دست رفتن میزان قابل توجهی از آب بدن می‌شوند می‌توانند باعث گرفتگی و اسپاسم عضلات پا شوند.
• استاتین‌ها: استاتین‌ها به افرادی که کلسترول خون بالایی دارند توصیه و تجویز می‌شود.
• رالوگزیفن: زنانی که در معرض یائسگی هستند معمولاً جهت درمان پوکی استخوان (کم شدن تراکم استخوان‌ها) از این دارو استفاده می‌کنند.
• نیفدیپین: نیفدیپین به‌منظور درمان آنژین و پدیده رینود (توقف خون‌رسانی به انگشتان) مصرف می‌شود.
• اسید نیکوتینیک: جهت درمان کلسترول بالا استفاده می‌شود.

گرفتگی عضلات پا چه علائمی دارد؟

به طور کلی گرفتگی‌های عضلانی می‌توانند با ایجاد ناراحتی و یا درد شدید برای فرد همراه باشند. عضله دچار این نوع عارضه ممکن است تا دارای گره عضلانی قابل مشاهده بوده و تغییر حالت آن به وضوح قابل مشاهده باشد. مدت زمان بعضی از اسپاسم‌های عضلانی چند ثانیه و برخی دیگر می‌تواند 15 دقیقه و یا بیشتر باشند.

از نشانه‌های کلی آن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• ناراحتی شدید
• تورم و قرمزی روی سطح پوست
• ضعف عضلانی
• کشش عضلانی
• احساس سفت شدن عضلات زیر سطح پوست

عوامل خطر گرفتگی عضلات پا

گرفتگی عضلات پا ممکن است در هر سن و برای هر کسی و یا در هر زمانی از طول روز و شب رخ دهد؛ اما احتمال بروز این مشکل در افراد زیر بیشتر است:

• ورزشکاران
• نوزادان
• افراد مسن
• افراد دارای اضافه وزن
• افرادی که داروهای خاص مانند داروی دیورتیک (مانند استاتین) مصرف می‌کنند.
• افرادی که سیگار می‌کشند.

انواع اسپاسم عضلانی

گرفتگی و اسپاسم های عضلانی با توجه به علل وقوع آن و تأثیری که بر روی عضلات و عملکرد آنها می گذارند، به چند دسته تقسیم بندی می شود:

1. گرفتگی واقعی

گرفتگی واقعی نوعی از اسپاسم عضلانی بوده که در یک بخش از عضله و یا کل عضله اتفاق می افتد. این گرفتگی به دلیل تحریک بیش از حد عصب اتفاق افتاده و از شایع ترین انواع گرفتگی عضلات اسکلتی می باشد. این نوع اسپاسم و گرفتگی می تواند به دلیل کم آبی بدن، کمبود مواد مهم و ضروری، فعالیت شدید و یا بیماری و آسیب دیدگی در نواحی مختلف بدن ایجاد شود.

2. گرفتگی کزازی

نوعی از گرفتگی و اسپاسم عضلانی با فعال شدن تمام سلول های عصبی و تحریک کننده عضلات همراه بوده و موجب اسپاسم در سراسر بدن می شود. این گرفتگی در بعضی مواقع قابل تشخیص نبوده و با کاهش سطح کلسیم و منیزیم خون همراه می باشد.

3. گرفتگی دیستونیک

نوعی دیگر از اسپاسم های عضلانی، گرفتگی دیستونیک و یا کشیدگی طبیعی عضلانی می باشد. در این نوع اسپاسم، عضلاتی که نقش خاص حرکتی ندارند و در حرکت دادن بدن مورد نیاز نیستند، با انقباض عضلانی تحریک می شوند. این گرفتگی ها بر روی عضلات کوچک از جمله پلک، فک، حنجره و... نیز اثر می گذارند.

تشخیص اسپاسم عضلانی

پزشک بعد از بررسی های لازم و پرسیدن چندین سؤال، آزمایشات متنوع و متعددی انجام داده، سپس علت عارضه، نوع عارضه و شدت آن را بررسی کرده و جهت درمان آن اقدام می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1. بررسی سوابق

ابتدا پزشک بعد از پرسیدن سؤال، بررسی علائم ایجاد شده در پا، جهت اطلاع از وضعیت و آسیب های ایجاد شده قبل در بدن بیمار، پرونده پزشکی بیمار را نیز مورد بررسی قرار می دهد.

2. مشاهده و بررسی های فیزیکی

سپس ناحیه آسیب دیده پا را لمس کرده و طی چندین حرکت فیزیکی و تکان دادن پا میزان درد و ناراحتی و محدودیت حرکتی این نواحی را می سنجد.

3. عکس برداری با اشعه ایکس

پزشک به منظور تصویر برداری از ناحیه آسیب دیده و بررسی علت اسپاسم و ناراحتی و همچنین مشاهده زوائد استخوانی و بررسی عارضه هایی از جمله تومور، عفونت و... از اشعه ایکس استفاده کرده و از ناحیه آسیب دیده پا به صورت کلی عکس می گیرد.

4. سی تی اسکن

در صورتی که پزشک نتواند علت عارضه و شدت آن را به طور قطعی تشخیص دهد، از روش سی تی اسکن استفاده کرده تا جزئیات آسیب را بهتر شناسایی کند.

5. ام آر آی

ام آر آی روش دقیق تری برای بررسی میزان آسیب عضلانی و بافت های نواحی پا و محل دقیق آنها بوده و بعد از روش سی تی اسکن، در صورتی که پزشک نتواند میزان آسیب و علت آن را به طور کامل تشخیص دهد و جهت اطلاع از هر آسیب و بیماری پنهان در این نواحی از ام آر آی استفاده کرده و جزئیات آسیب را مورد بررسی قرار می دهد.

6. الکترومیوگرافی

گاهی ممکن است پزشک احتمال دهد که فرد در ناحیه آسیب دیده دچار آسیب عصبی شده است. بدین منظور جهت بررسی وضعیت عصب از روش الکترومیوگرافی استفاده کرده و فعالیت عصب را مورد بررسی قرار می دهد.

پیشگیری از گرفتگی عضلات پا

• اقدامات زیر ممکن است به جلوگیری از گرفتگی عضلات پا کمک کند.
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات برای جلوگیری از کم آبی بدن
• گرفتن دوش آب گرم
• پنجه پا را به طرف بالا خم کنید.
• در زمان خواب پا‌تان را از زیر روانداز بیرون بیاورید و یک بالش زیر پای‌تان قرار دهید، اجازه دهید پاهایتان از لبه تخت آویزان شوند.
• داشتن بستری نرم برای کمک به جلوگیری از وضعیتی که در خواب، پا و انگشتان پا به سمت پایین باشند.
• پوشیدن کفش مناسب، به خصوص اگر مبتلا به کف پای صاف و دیگر مشکلات پا هستید.
• ورزش: همیشه به یاد داشته‌باشید که قبل از شروع تمرین، بدنتان را گرم کنید.
• پیاده‌روی یا آرام حرکت دادن پا
• کشیدن عضلات پا و یا استفاده از دوچرخه‌ی ثابت، چند دقیقه قبل از رفتن به رختخواب
• ماساژ عضله‌ی منقبض‌شده با دست یا با یخ.

درمان اسپاسم عضلانی پا در کلینیک دکتر فروغ

برای افرادی که مکرراً از گرفتگی عضلات پا رنج می‌برند، مراجعه به پزشک می‌تواند به تشخیص علت اصلی گرفتگی عضلات پا و درمان این مشکل، کمک کند. روش‌های درمانی مرتبط با فیزیوتراپی عبارتند از:

1. ماساژ بافت‌های عمقی
2. انجام کشش
3. جااندازی مفصل
4. گرمادرمانی
5. الکتروتراپی (مانند اولتراسوند)
6. ورزش برای بهبود قدرت عضلانی، انعطاف پذیری، تعادل و آمادگی جسمانی
7. توصیه برای اصلاح و بهبود فعالیت‌ها
8. اصلاح بیومکانیکال
9. توصیه در مورد پوشیدن کفش مناسب