علت و علائم انحراف زانو به سمت داخل چیست؟

زانوی ضربدری یا ژنووالگوم به انحنای غیرطبیعی پایین پا از زانو به پایین گفته میشود به طوری که هنگام مماس بودن دو زانو، فاصله زیادی را بین پاها ایجاد میکند و ساقها در یک خط مستقیم قرار نگیرند. این حالت میتواند باعث تحمیل فشار مضاعفی بر قسمت خارجی زانو شود. روشهای مختلفی برای درمان انحراف زانو وجود دارد که با توجه به میزان انحراف درمان مناسب صورت میگیرد. پای کودکان تا سن ۱۸ ماهگی حالت پرانتزی دارد که بعد به طور طبیعی صاف می شود. بعد از ۲ سالگی زانوی آنها ممکن است شکل ضربدری به خود بگیرد که لازم است تا سن ۴ تا ۶ سالگی اصلاح شود. زانوی ضربدری کودکان زیادی نیز ناشی از مشکل چرخش پا (هایپرپرونیشن) میباشد که باید (به ویژه بعد از ۲ سالگی کودک) درمان شود.

علت کج شدن زانو به داخل

دلایل متعددی موجب بروز پای پرانتزی می‌شود این دلایل عبارتند از: تولد یا رشد، آسیب‌دیدگی، کمبود ویتامین، عوامل ژنتیکی و بیماری‌های مفصل. علل ایجادکننده پای پرانتزی ممکن است در کودکان و بزرگسالان متفاوت باشد.

تولد یا رشد

زانوی ضربدری عارضه بسیار شایعی در میان کودکان می‌باشد. در اکثر موارد عارضه پای پرانتزی با بزرگتر شدن کودکان از بین می‌رود؛ اما در صورتی ‌که به مرور زمان عارضه برطرف نشد احتمال دارد که کودک به بیماری‌های استخوانی مبتلا باشد.

شکستگی کوزن

شکستگی کوزن شکستگی‌هایی است که شامل شکستگی استخوان درشت‌نی می‌باشد. این نوع شکستگی‌ها موجب بدشکلی و ناهنجاری پا می‌شود. این عارضه بیشتر در کودکانی که 3 تا 6 سال دارند روی می‌دهد. کودکانی که این عارضه را تجربه می‌کنند ممکن است به عارضه پای ضربدری مبتلا شوند.

راشیتیسم یا نرمی استخوان

راشیتیسم عارضه‌ای است که در نتیجه کمبود ویتامین D به وجود می‌آید. به علت این عارضه، استخوان‌های کودکان نرم و ضعیف می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند موجب تأخیر در رشد و بروز درد و ضعف عضلات شود.

عوامل ژنتیکی

پای ضربدری در بزگسالان ممکن است به علت عوامل ژنتیکی باشد که ممکن است از یکی از والدین یا هر دوی آنها به فرد منتقل شده باشد.

آسیب‌دیدگی

زانوی ضربدری در بزرگسالان ممکن است همانند کودکان به دنبال شکستگی ساق پا که اصلاح‌نشده روی دهد. همانطور که درباره شکستگی استخوان درشت‌نی (تیبیا) در فوق گفته شد این نوع شکستگی موجب بروز ناهنجاری در پا می‌شود که درنتیجه‌ی آن ممکن است عارضه پای پرانتزی روی دهد.

بیماری مفصلی

چندین عارضه‌ی پزشکی وجود دارد که اگر بزرگسالان به این عارضه‌ها مبتلا باشند ممکن است به پای ضربدری نیز مبتلا شوند. بعضی از این عارضه‌ها عبارتند از استئو آرتریت یا روماتیسم مفصلی. فقط آرتروز نیست که می‌تواند موجب بروز پای ضربدری شود بلکه پای ضربدری نیز می‌تواند در آینده موجب آرتروز شود.

وزن

چاقی و اضافه‌وزن نیز می‌تواند منجر به بروز عارضه زانوی ضربدری شود.

علائم انحراف زانو به سمت داخل چیست؟

علائم زانو ضربدری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• هنگامی ‌که زانوها با یکدیگر تماس داشته باشند و مچ پا و پاها بسیار از هم دور باشند.
• اختلال در راه رفتن
• طریقه راه رفتن (طرز راه رفتن) به حالتی غیرطبیعی و نادرست

انحراف زانو به سمت داخل در کودکان

هنگامی که یک کودک متولد می‌شود، سیستم اسکلتی عضلانی او کاملاً توسعه نیافته است و در نتیجه ضعیف است. به طور طبیعی هنگامی که یک کودک بر روی پاهای ضعیف خود می‌ایستد، پاها به حالت قوسی شکل گرفته باقی می‌مانند (مچ پاها یکدیگر را لمس می‌کنند؛ اما زانوها از هم جدا هستند). این یک عارضه‌ی طبیعی است و تا زمانی که کودک حدود 2 سال سن دارد، همچنان ادامه دارد. بعد از آن سیستم اسکلتی عضلانی به تدریج قوی می‌شود؛ اما نه به اندازه کافی برای حمل وزن بدن کودک در حالت ایستاده و صاف و این زمانی است که اغلب زانوی ضربدری دیده می‌شود. اگرچه در بسیاری از کودکانی که مشکل پزشکی دیگری ندارند، بدشکلی زانوی ضربدری یک عارضه گذرا است؛ اما در بعضی افراد این عارضه ناشی از یک اختلال ارثی یا ژنتیکی و یا یک بیماری متابولیک استخوان بوده و در آنها باقی می‌ماند یا حتی پیشرفت می‌کند.

الگوی عمومی راه رفتن در افراد مبتلا به این عارضه به صورت یک حرکت دورانی است، به این معنی که فرد باید در هنگام راه رفتن هر کدام از پاهای خود را به بیرون بچرخاند تا بتواند بدون برخورد پای تکیه‌گاه به پای متحرک قدم بردارد. در اینجا، نه تنها مکانیک راه رفتن به هم می‌خورد، بلکه به دلیل وجود بدشکلی زاویه‌ای قابل توجهی که رخ داده است، درد پشت و میانه زانو نیز در میان مبتلایان به این عارضه ایجاد می شود. این علائم، نشان می‌دهند که زانو ضربدری باعث می‌شود فشارهای آسیب‌ زایی بر زانو و مکانیسم اکستانسور پاتلوفمورال آن وارد می‌شود. زانوی ضربدری عارضه شایعی در میان کودکان است و تقریباً در تمام موارد، بخشی طبیعی از فرایند رشد کودک است؛ زیرا به دلیل وضعیت قرارگیری نوزادان در رحم، اکثر آنها با پاهای پرانتزی به دنیا می‌آیند و تقریباً تا 2 یا 3 سالگی به این شکل باقی می‌مانند. پس از آن نیز، پاهایشان به طرف داخل می‌چرخد و ظاهری شبیه به زانوی ضربدری به خود می‌گیرند که این مرحله هم تا سن 7 یا 8 سالگی طول می‌کشد. عموماً در این سنین پاها راستای طبیعی خود را به دست می‌آورند. در موارد نادری، بروز دیرتر عارضه زانو ضربدری (در حدود 6 سالگی) می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک بیمار زمینه‌ای استخوان باشد.

تشخیص انحراف زانو به داخل

شدت پای ضربدری را می‌توان با اندازه‌گیری فاصله بین مچ پاها در زمان چسباندن زانوها به هم تعیین کرد. برای اندازه‌گیری فاصله بین مچ پاها کودک را به پشت بخوابانید و پاهایش را صاف کنید. زانوها را به هم بچسبانید و فاصله بین بخش داخلی زانوها را اندازه‌گیری کنید. چنانچه کودک دو تا چهار ساله باشد و فاصله بین مچ پاهایش 10 سانتی متر یا کمتر باشد، بدشکلی به موازات رشد کودک خود به خود اصلاح خواهد شد. اگر فاصله در کودکان بزرگتر، بیش از 10 سانتی متر باشد، بهتر است وضعیت توسط پزشک بررسی شود. پزشک علاوه بر فاصله بین مچ پاهای کودک، موارد زیر را نیز ارزیابی می‌کند:

• قد
• تقارن زانوها
• هم‌راستا بودن پا، مفصل ران و پایین پاها
• وضعیت گام‌های کودک هنگام راه رفتن و بررسی شیوه راه رفتن کودک
• پزشک گاهی کودک را به جراح ارتوپد، یعنی متخصصی معرفی می‌کند که در زمینه آسیب‌ها یا اختلال‌های عضلانی، استخوانی و مفصلی تخصص دارد. گاهی لازم است که تصویربرداری رادیوگرافی برای تعیین مشکلات عامل پای ضربدری انجام شود.

درمان انحراف زانو به سمت داخل

بریس مخصوص زانوی ضربدری

بریس‌های مخصوص زانو ضربدری می‌تواند به رفع این عارضه کمک کند؛ اما معمولاً در مواردی که سن بیمار به حدی رسیده است که رشد و نمو استخوان‌های او متوقف شده باشد، این بریس‌ها نمی‌توانند حالت ضربدری زانوهای او را به طور کامل اصلاح کنند. بریس‌ها را هنگام شب و وقتی که می‌خوابید بپوشید تا به صاف شدن زانوها و ساق پاهای شما کمک کند. بریس‌ها از طریق کشیدن زانوها به طرف بالا به صاف شدن آنها و بازگشت زانو به وضعیت صحیح کمک می‌کند. معمولاً بریس‌های زانو باید حتماً به کفش‌های بیمار متصل باشد تا بتواند زانوها را به شکل مؤثری به طرف بالا و به وضعیت صحیح هدایت کند.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی یکی از روش های درمان زانو ضربدری بدون جراحی است که شامل ماساژ تمامی عضلات پا می‌باشد. در این روش بر عضلات طرف خارج کشاله ران از جمله عضله دوسر که منقبض شده است، تأکید بیشتری می‌شود. همچنین به انقباض رباط جانبی خارج زانو و کشش رباط جانبی داخلی، توجه ویژه‌ای می‌شود. به طور کلی روش‌های درمان دستی از تمامی ابعاد و زوایای مختلف بر روی زانوها و قوزک پاها برای درمان زانوی ضربدری اجرا می‌شود.

ورزش‌ هایی برای اصلاح زانوی ضربدری

• فشار به دیوار در حالت یک‌ پایی

کنار یک دیوار محکم بایستید، به حالتی که سمت چپ بدنتان به طرف دیوار باشد. شانه و لگن چپ خود را به دیوار تکیه بدهید. زانوی چپ خود را به حالت ۹۰ درجه خم کنید. با نیروی پای راست خود، بدنتان را به دیوار فشار دهید. این وضعیت را به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید، سپس چند ثانیه استراحت کنید و دوباره این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید. به تدریج که قدرت عضلات پا و لگن شما بیشتر می‌شود، زمان فشار به دیوار را تا ۶۰ ثانیه افزایش دهید.

• لانج از بغل

لانج از بغل یک ورزش بسیار مفید برای قسمت پایین تنه است که قدرت عضلات چهارسر، سرینی و همسترینگ را افزایش می‌دهد و هر دو طرف داخل و خارج کشاله ران را به طور همزمان تقویت می‌کند.

• ابداکشن ران با دستگاه کابل

یک پای خود را در نزدیکی سطح زمین به دستگاه کابل، ببندید. طوری بایستید که آن پایی که به کابل بسته شده است از دستگاه دورتر و پای آزاد شما به دستگاه نزدیک‌تر باشد. برای حفظ تعادل، دست خود را به یک وسیله محکم بگیرید. پای ثابت خود را به حالت خمیده و پایی که به کابل بسته‌اید را صاف نگه دارید و نوک پا را به طرف بالا بکشید. بدون آنکه کمر و لگن را بچرخانید، پایی که با آن کار می‌کنید را به طرف جلوی بدن ببرید تا پاشنه پا در امتداد پنجه پای ثابت شما قرار بگیرد. سپس پا را مستقیم به طرف بیرون بکشید. تا جایی که می‌توانید پا را بکشید و در بالاترین نقطه نگه دارید و سپس به حالت اول برگردانید. همین حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.

• ابداکشن در حالت خوابیده

به پهلو بخوابید و یک بالش زیر سر بگذارید و زانو و پاها را صاف در امتداد هم نگه دارید. پای بالایی خود را بالا بیاورید و بدون چرخاندن لگن تا جایی که می‌توانید آن را از پای زیری دور کنید. سپس به حالت اول برگردید. دقت کنید که باسن شما نباید در زمان انجام این حرکت به طرف عقب برود.

• بالا و پایین رفتن از پله از بغل

برای انجام این حرکت به یک صندلی یا یک نیمکت وزنه احتیاج دارید. پای راست خود را از بغل روی نیمکت بگذارید و پای چپ را بالا بیاورید تا پای راستتان صاف شود. وزن خود را روی پایی که بر روی صندلی یا نیمکت گذاشته‌اید، بیندازید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۲ مرتبه با هر پا تکرار کنید. برای افزایش مقاومت در برابر این حرکت می‌توانید از یک توپ طبی استفاده کنید.

• چرخش عضله همسترینگ

این حرکت را می‌توانید به صورت «لگد به پشت» در حالت ایستاده انجام دهید. بایستید و دست‌ها را به دیوار یا نرده تکیه بدهید. عضلات باسن را منقبض کنید و یک پا را مستقیم از پشت بالا بیاورید و سپس زانوی پایی که بالا آورده‌اید را خم کنید و سعی کنید پاشنه پا را از پشت به باسن نزدیک کنید.

• پرس زانو

اگر به دنبال بهترین روش‌ها برای اصلاح زانوی ضربدری خود هستید، این ورزش می‌تواند راهکار بسیار مؤثری باشد. برای اجرای حرکت پرس زانو، روی زمین یا روی یک نیمکت بنشینید و یک پا را به حالت صاف در جلوی بدن نگه دارید. یک حوله را لوله کنید و آن را زیر زانوی خود بگذارید و سعی کنید با زانو روی حوله فشار دهید و به مدت ۳ تا ۵ ثانیه این فشار را حفظ کنید. این حرکت را چند مرتبه با هر دو پا تکرار کنید.

عوارض انحراف زانو به سمت داخل

از عوارض پا یا زانوی ضربدری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کوتاهی قد
• تغییر الگوی راه رفتن
• آرتروز زودرس زانو، به علت فشارهای مضاعفی که در ناحیه زانو، به مفصل وارد می شود و زمینه ی بروز آرتروز مفاصل سریع تر از زمان معمول را به وجود می آورد.
• ایجاد تغییر شکل در وضعیت پا و سائیده شدن زانو ها به یکدیگر به هنگام راه رفتن
• افزایش آسیب پذیری مفصل زانو
• درد در ناحیه خارجی زانو به علت نزدیک شدن استخوان ران به درشت نی و فشرده شدن این دو استخوان بر روی یکدیگر و همچنین درد در ناحیه داخل زانو به علت کشیدگی بافت های نرم عضلات
• درد در قسمت داخلی زانو به علت کشش بافت های نرم
• تمایل کشکک ها به سمت خارج و در رفتگی مکرر کشکک
• کوتاهی تاندون آشیل
• خستگی زودرس
• بروز عوامل ثانویه مانند عارضه ی صافی کف پا
• ایجاد تغییر شکل در پنجه پاها
• ایجاد ظاهر ناخوشایند در پاها
• ناتوانی در راه رفتن در مراحل پیشرفته از دیگر عوارض پای ضربدری است.

---

آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف
تلفن : 66576424 - 021

---

نظرات کاربران درباره این مطلب :بیتا یعقوبی [ 1402-04-14 ]
سلام و عرض خسته نباشید من به صورت مادرزادی دچار انحراف زانو هستم از مطالبتون خلی استفاده کردم اما به نظرم نیاز هست در فرصت مناسب حتما در مطب شما دکتر عزیز مراحل درمان رو طی کنم

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :