پوکی استخوان چیست ؛ علت ، علائم ، پیشگیری

بعضی از انواع بیماری ها، الکلیسم و مصرف طولانی مدت استروئیدها، مهمترین علل پوکی استخوان در سنین میانی عمر و در مردان مسن می باشد. رژیم های غذایی سخت و ورزشهای خیلی شدید می تواند منجر به پوکی استخوان در جوانان و زنان میانسال شود. بچه ها و نوجوانانی که تغذیه مناسب و تحرک کافی ندارند در معرض ابتلاء به پوکی استخوان هستند. مسائل دیگری نیز وجود دارد که احتمال شیوع پوکی استخوان در آینده را افزایش می دهد. مثلاً بچه ها و بزرگسالان وقت بیشتری را در پشت کامپیوتر و جلوی تلویزیون صرف می کنند و کمتر به فعالیتهایی که با وزن اندازی بر روی اندامها همراه است ، می پردازند.

دخترای جوان به خاطر ترس از چاقی در سنین ۷و۸ سالگی از خوردن مواد غذایی لازم اجتناب می کنند و در زمان مهمّی که رشد استخوان صورت می گیرد دریافت مواد غذایی در آنها به خوبی صورت نمی گیرد، این مسئله در زنان و مردان بزرگسال هم به وفور دیده می شود که به علت جلوگیری از چاقی و کاهش شدید کالری دریافتی دچار کاهش ویتامین ها و مواد معدنی لازم برای نوسازی استخوانها می شوند.

علائم بالینی شکستگی های ستون فقرات ناشی از پوکی استخوان

• درد کمر
• محدودیت حرکت ستون فقرات
• کوتاه شدن قد
• خمیدگی و بد شکلی ستون فقرات
• ناتوانی در عملکرد

که تمام این علائم می تواند تاثیر مهمی در کیفیت زندگی افراد داشته باشد.پوکی استخوان به تنهایی ممکن است باعث آزار و اذیت شما نشود، ولی هنگامیکه با شکستگی استخوان همراه می‏شود، بخصوص استخوان‏های کوچک ستون مهره ‏ها، درد شدیدی خواهد داشت و اگر ادامه داشته باشد زندگی روزمره شما را مختل خواهد کرد. برای درمان پوکی استخوان کارهای زیادی می‏توانید انجام دهید تا به سلامت استخوان‏هایتان کمک کنید.

علل غیر قابل کنترل پوکی استخوان

• جنسیت : ثابت شده است که جرم استخوانی در خانمها کمتر از آقایان است. در زنان از هر ۳ نفر ۱ نفر و در مردان از هر ۸ نفر ۱ نفر به پوکی استخوان مبتلا می شوند.
• نژاد : در نژادهای مختلف نیز جرم استخوانی تفاوتهایی را نشان می دهد مثلاً در مقایسه با قفقازیها، آسیائیها جرم استخوانی بیشتری دارند.
• تاریخچه فامیلی: تراکم استخوانی دختران جوان به طور مشخصی ارتباط مستقیم با جرم استخوانی والدینشان دارد. خانمهائی که استخوان ظریفتری دارند و لاغر هستند در معرض خطر بیشتری هستند.
• سن : با افزایش سن احتمالی پوکی استخوان افزایش یافته و استخوانها ضعیف تر می شود.
• یائسگی : در خانمها همزمان با کاهش عملکرد تخمدانها تدریجاً کاهش جرم استخوانی صورت می گیرد. شروع این کاهش در ابتدای سنین ۳۰ سالگی است و تا ۵ سال پس از یائسگی، کاهش سریع در جرم استخوانی رخ می دهد بنابراین خانمی که در سن جوانی با عمل جراحی تخمدانهایش برداشته شود، دچار یائسگی زودرس شده و خطر پوکی استخوان در او زیاد می شود علت این امر فقدان ترشح هورمون استروژن می باشد که در سنین بعد از یائسگی رخ می دهد.
• در اثر فقدان هرمون استروژن فعالیت سلولهای استخوان خوار زیاد شده و حفره های ناشی از تجزیه استخوان عمیق تر می شود، جرم استخوانی کاهش یافته و تغییراتی در معماری استخوان ظاهر می شود.
• بیماریهای مزمن : افرادی که اختلافات هورمونی و متابولیسمی مانند بیماریهای مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع ۱، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات رشد و هورمونهای جنسی دارند به طور ثانویه ممکن است دچار پوکی استخوان شوند.
• التهاب روده و بیماریهایی که ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی کند و نیز اسهال مزمن، منجر به پوکی استخوان می گردد. افرادی که عضو پیوندی دریافت می کنند و مبتلایان به برخی سرطانها هم می توانند دچار پوکی استخوان شوند.

پیشگیری از پوکی استخوان

با استخوان سازی کافی در طول دوره کودکی، نوجوانی و اوایل جوانی میتوان اقدام به جلوگیری از پوکی استخوان کرد. ساختن استخوانهای محکم به جذب کلسیم و ویتامین دی کافی و ورزش منظم نیاز دارد. برای بهبود سلامت استخوان در هر سن میتوان اقداماتی را صورت داد. سبک زندگی فعال که شامل انجام حرکات ورزشی استقامتی و تحمل وزن است برای حفظ استخوان سالم مهم است. همچنین پرهیز از عادتهایی مثل سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل و جذب کلسیم کم در رژیم غذایی حائز اهمیت است.حفظ تناسب اندام و طرز نشستن و ایستادن مناسب نیز در بهبود سلامت استخوان نقش دارند. ما نمیتوانیم بر عوامل ژنتیکی که داریم کنترل داشته باشیم، اما میتوان با دارو، رژیم غذایی و ورزش مناسب آن را مدیریت کنیم.

همانند هر بیماری دیگر، در بیماری پوکی استخوان نیز سبک زندگی سالم مهم است. علائم این بیماری معمولا تا هنگام شکستگی استخوان بروز نمی یابند. در صورت ابتلا به این بیمای می توان با روش های یاد شده از جمله مگنت تراپی، ورزش، حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی برای درمان پوکی استخوان بهره گرفت. همچنین رژیم غذای و درمان گیاهی که شامل مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D می باشد، مفید است. این بیماری در زنان شایعتر می باشد. در صورت بارداری و حاملگی حتما پزشک را در جریان وضعیت بیماری خود قرار دهید. با کمک روش های درمانی می توان این بیماری را مدیریت کرد تا عوارض کمتری را داشته باشید.

انجام تراکم استخوان برای بررسی پوکی استخوان در چه کسانی ضروریست

پوکی استخوان بعنوان یک بیماری خاموش و بدون علامت مطرح است .اما پیشگیری از پوکی استخوان بسیار در کاهش عوارض این بیماری مهم است. بسیاری از افراد از این مشکل ترس داشته و تمایل دارند تست تراکم استخوان را انجام دهند.ولی انجمن جهانی پوکی استخوان موارد مورد نیاز برای پوکی استخوان را به شرح زیر مطرح نموده :

• کسانیکه از داروهای خاص استفاده می کنند مانند کورتون
• کسانیکه مبتلا به بیماریهای خاص هستند مانند دیابت نوع 1، بعضی سرطانها، بیماری کبدی ، بیماری تیرویید
• در دوران یائسگی
• کسانیکه سابقه فامیلی پوکی استخوان دارند.
• سن بالای 65 سال
• کسانیکه دچار شکستگی مهره ستون فقرات هستند.

درمان پوکی استخوان

مواردی که کمک به درمان پوکی استخوان می کنند :

• مصرف داروهای تسکین درد
• مصرف کلسیم و ویتامین D
• کم کردن مصرف نمک در برنامه غذایی روزانه
• ترک سیگار و نوشیدنی های الکلی
• پوشیدن کفش طبی مناسب
• تغییر سبک زندگی به روش سالم انجام حرکات ورزشی روزانه و رژیم غذایی
• درمان های حمایتی برای سهولت در انجام فعالیت های روزمره
• ورزش درمانی پوکی استخوان (انجام تمرینات مقاومتی و فعالیت هایی که به صورت ایستاده انجام می شوند) .
• توانبخشی پوکی استخوان

لازم به ذکر است در موارد معدودی که درمان های ذکر شده برای بهبود بخشیدن به پوکی استخوان ، موفق واقع نشوند ؛ انجام جراحی جهت ترمیم ، تقویت یا جایگزینی مفاصل آسیب دیده انجام می شود. برای درمان پوکی استخوان و داشتن استخوان سالم بهتر است در سنین پایین و مدت ها قبل از یائسگی به فکر باشیم .

گزارش جدید مرکز تحقیقات استئوپروز (پژوهشگاه پوکی استخوان) دانشگاه علوم پزشکی تهران حاکی از آن است که شیوع پوکی استخوان نسبت به آمارهای گذشته افزایش یافته و امروزه ۶۲/۷ درصد از زنان و ۲۴/۶ درصد از مردان بالای ۶۰ سال به پوکی استخوان مبتلا هستند. یعنی از هر ۲ زن و هر ۴ مرد بالای ۵۰ سال یک نفر در معرض شکستگی‌ های ناشی از پوکی استخوان نظیرآن شکستگی لگن است. به‌ طور معمول ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد شکستگی لگن به مرگ و میر ناشی از پوکی استخوان منجر می شود . در ایران این میزان در زنان ۱۵۷ نفر در یکصد هزار نفر و در مردان ۱۳۸ نفر در یکصد هزار نفر است.