ژنووالگوم یا زانوی ضربدری چیست؟

ژنووالگوم(Genu valgum) ، معروف به زانوی ضربدری(knock-knees) ، ناهمگونی زانو است که زانوها را به سمت داخل می‌چرخند. هنگامی که افراد با زانوهای ضربدری می‌ایستند، بین مچ پای آن‌ها تقریبا 7 سانتی‌متر یا بیشتر فاصله وجود دارد. این به این دلیل است که زانوهای آن‌ها تا این حد به سمت داخل خم شده است.ژنووالگوم در کودکان خردسال شایع است و معمولاً با رشد آن‌ها اصلاح می‌ شود. بیش از 75 درصد از کودکان بین 3 تا 5 سال زانوی ضربدری دارند. به گزارشی از بیمارستان کودکان شهر بوستون در حدود 99 درصد از این موارد تا زمانی که کودکان مبتلا به ژنووالگوم به سن 7 یا 8 سالگی برسد، زانوی ضربدری اصلاح می‌شود.

زانوی ضربدری همچنین می‌تواند در سال‌های بعدی زندگی از موارد زیر ایجاد شود:

• آسیب یا عفونت در زانو یا پا
• کمبود شدید ویتامین D و کلسیم
• چاقی
• آرتروز زانو

این بیماری قابل پیشگیری نیست، اما می‌ توان اثرات آن را به حداقل رساند. فیزیوتراپی و ورزش اغلب جایگزین موفقی برای جراحی هستند.

علائم زانوی ضربدری

بارز ترین علائم زانو ضربدری، به هم چسبیدن زانوها و فاصله گرفتن ساق و مچ پا از یکدیگر است. از دیگر علائمی که فرد دارای زانو ضربدری می تواند آن را تجربه کند شامل موارد زیر می شود:

• زانو درد
• لنگیدن پا
• سفتی مفاصل
• درد لگن و یا مچ پا
• در رفتن مکرر زانو
• خستگی هنگام راه رفتن طولانی
• عدم ثبات زانو
• ساییدگی قسمت داخلی کفش ها
• تمایل کشکک ها به خارج
• دور شدن قوزک ها از یکدیگر

علل زانوی ضربدری

دلایل متعددی موجب بروز پای پرانتزی می‌شود این دلایل عبارتند از: تولد یا رشد، آسیب‌دیدگی، کمبود ویتامین، عوامل ژنتیکی و بیماری‌های مفصل. علل ایجادکننده پای پرانتزی ممکن است در کودکان و بزرگسالان متفاوت باشد.

• تولد یا رشد : زانوی ضربدری عارضه بسیار شایعی در میان کودکان می‌باشد. در اکثر موارد عارضه پای پرانتزی با بزرگتر شدن کودکان از بین می‌رود؛ اما در صورتی ‌که به مرور زمان عارضه برطرف نشد احتمال دارد که کودک به بیماری‌های استخوانی مبتلا باشد.
• شکستگی کوزن : شکستگی کوزن شکستگی‌ هایی است که شامل شکستگی استخوان درشت‌ نی می‌باشد. این نوع شکستگی‌ها موجب بدشکلی و ناهنجاری پا می‌شود. این عارضه بیشتر در کودکانی که 3 تا 6 سال دارند روی می‌دهد. کودکانی که این عارضه را تجربه می‌کنند ممکن است به عارضه پای ضربدری مبتلا شوند.
• راشیتیسم یا نرمی استخوان : راشیتیسم عارضه‌ای است که در نتیجه کمبود ویتامین D به وجود می‌آید. به علت این عارضه، استخوان‌های کودکان نرم و ضعیف می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند موجب تأخیر در رشد و بروز درد و ضعف عضلات شود.
• عوامل ژنتیکی : پای ضربدری در بزگسالان ممکن است به علت عوامل ژنتیکی باشد که ممکن است از یکی از والدین یا هر دوی آنها به فرد منتقل شده باشد.
• آسیب‌ دیدگی : زانوی ضربدری در بزرگسالان ممکن است همانند کودکان به دنبال شکستگی ساق پا که اصلاح‌نشده روی دهد. همانطور که درباره شکستگی استخوان درشت‌نی (تیبیا) در فوق گفته شد این نوع شکستگی موجب بروز ناهنجاری در پا می‌شود که درنتیجه‌ ی آن ممکن است عارضه پای پرانتزی روی دهد.
• بیماری مفصلی : چندین عارضه‌ی پزشکی وجود دارد که اگر بزرگسالان به این عارضه‌ها مبتلا باشند ممکن است به پای ضربدری نیز مبتلا شوند. بعضی از این عارضه‌ها عبارتند از: استئوآرتریت یا روماتیسم مفصلی . فقط آرتروز نیست که می‌تواند موجب بروز پای ضربدری شود بلکه پای ضربدری نیز می‌تواند در آینده موجب آرتروز شود.
• وزن : چاقی و اضافه‌ وزن نیز می‌تواند منجر به بروز عارضه زانوی ضربدری شود.

تشخیص زانوی ضربدری

هنگامی که زانوی ضربدری در کودک بزرگتر یا بزرگسال وجود دارد، مهم است که علت اصلی آن مشخص شود. بیماری استخوانی یا آرتریت باید درمان شود.

پزشک در مورد سابقه پزشکی خانوادگی و همچنین وجود درد، سوالاتی را مطرح می‌ کند. در طول معاینه فیزیکی، پزشک نحوه ایستادن و راه رفتن را مشاهده می‌ کند. آن‌ها همچنین به دنبال ارزیابی موارد زیر هستند:

• نا برابری در طول پا
• زاویه تراز زانو
• ناهمواری در نحوه پوشیدن کفش

در برخی موارد پزشک ممکن است برای بررسی ساختار استخوان اسکن اشعه ایکس یا MRI تجویز کند.

عوارض زانوی ضربدری

عوارض ناهنجاری زانوی ضربدری می‌تواند موارد زیر را شامل شود:

• مفاصل سفت و خشک
• درد زانو
• دررفتگی کشکک زانو
• لنگیدن هنگام راه رفتن
• آرتروز مفصل زودرس در زانوها
• کوتاهی قد
• تغییر شکل ظاهری پا
• ربات‌ هایی که تحت فشار قرار گرفتند و ممکن است سبب ایجاد درد در قسمت ران، قوزک پا و اطراف آنها شود.

درمانهای زانوی ضربدری

• درمان زانوی ضربدری بستگی به علت و شدت علائم دارد. به عنوان مثال اگر راشیتیسم باعث زانوی ضربدری شده است، پزشک احتمالاً مکمل‌های ویتامین D و کلسیم را برای کمک به بازگرداندن میزان طبیعی این مواد در بدن تجویز می‌کند.
• اگر داروهایی مانند ناپروکسن، درد را تسکین ندهند، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تجویز کند.

یک برنامه درمانی معمولی شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:

• کاهش وزن: چاقی می‌تواند فشار بیشتری روی زانوها ایجاد کند و ژنووالگوم را بدتر کند. اگر بیمار اضافه وزن داشته باشد، پزشک با او همکاری کرده تا یک برنامه کاهش وزن سالم ایجاد کند.
• ورزش و فیزیوتراپی: برای اکثر افراد مبتلا به ژنووالگوم، ورزش می‌تواند به تنظیم مجدد و تثبیت زانو کمک کند. پزشک یا فیزیوتراپیست می‌تواند راه رفتن را ارزیابی کرده و تمریناتی را برای تقویت عضلات پا و ران پیشنهاد کند. کشش‌های خاص نیز ممکن است در تسکین علائم مفید باشد. تمرینات تقویتی می‌توانند ساده باشند مانند بالا آوردن پا در حالت نشسته یا دراز کشیده. با پیشرفت در تمرینات ورزشی، می‌توان وزنه‌هایی روی پا اضافه کرد تا بیشتر موثر باشد.
• ارتز: برای اصلاح راستای پاها، استفاده از بریس و اسپلینت در هنگام شب توصیه می‌شود. این بریس‌ها خصوصاً برای افرادی مناسب هستند که سابقه خانوادگی ابتلا به زانوی ضربدری را دارند. وظیفه یک بریس متصل به کفش که شب‌ها از آن استفاده می‌شود، هل دادن زانو به بالا برای قرار دادن آن در وضعیت صحیحش است. گاهی اوقات نیاز است که این بریس‌ها با قالبگیری از پای خود بیمار ساخته شوند. برای کودکانی که ژنووالگوم آن‌ها تا 8 سالگی برطرف نمی‌شود، بریس یا آتل ممکن است به رشد استخوان کمک کند.
• کفش و کفی طبی: کودکان مبتلا به ژنووالگوم می‌ توانند کفش‌هایی با بالابرنده پاشنه یا تکیه‌ گاه قوس بپوشند. این دو وسیله در داخل کفش و یا در زیر کفش قرار می‌گیرند. در این کفش‌های مخصوص گوه‌هایی تعبیه شده که با صاف کردن مچ پا، وضعیت پاها را اصلاح می‌کنند. در برخی موارد می‌توان در این کفش‌ها از پد قوس کف پا که آن هم کار اصلاح وضعیت قرارگیری استخوان‌های پا نسبت به یکدیگر را انجام می‌دهد استفاده کرد. کفی‌های تهیه شده از قالب پای مبتلایان به عارضه ژنووالگوم، کفی‌هایی هستند که به اصلاح حرکت غیرطبیعی مچ پا و توزیع وزن قرار گرفته بر روی مچ پاهای این بیماران کمک می‌کنند. خصوصاً در مواردی که کف پا از ناحیه پایین قوزک شدیداً به بیرون چرخیده است. این کفی‌ها باعث ثبات مچ پا می‌شوند و مواردی از عدم تعادل که می‌توانند باعث آسیب شوند را اصلاح می‌کنند.
• زانوبند مخصوص پای ضربدری : سفارش زانوبند طبی برای پای ضربدری برای جلوگیری از جراحت وارده یا حفاظت از بافت آسیب دیده اصلاح ناهنجاریهای زانو وسیله‌ ­ای ضروری است برای درمان و اصلاح عوارض زانو
• عمل جراحي: وقتی ژنووالگوم شدید است یا وقتی ورزش برای تسکین درد و تثبیت زانو کافی نیست، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. برای افراد جوانتر یک صفحه فلزی کوچک که در زانو قرار داده می‌شود می‌تواند به رشد آینده استخوان‌ها کمک کند. این روش جزئی را جراحی رشد هدایت شده می‌نامند. هنگامی که رشد استخوان اصلاح می‌شود، صفحه برداشته می‌شود. بزرگسالان ممکن است از استئوتومی بهره ببرند. در این جراحی از صفحات فلزی دائمی برای یکنواخت نگه داشتن استخوان‌ ها استفاده می‌ شود. این می‌تواند استخوان‌ های پا را تنظیم کرده و زانوها را مرتب کند. جراحی تعویض مفصل زانو نیز برای افراد مسن یک گزینه مناسب است.

• ویژگی زانوبند مخصوص پای ضربدری
  تاریخ انتشار : 1400-08-04تاریخ بروز رسانی : 1403-02-31


• درمان زانوی ضربدری با حرکات اصلاحی
  تاریخ انتشار : 1402-04-10تاریخ بروز رسانی : 1403-02-31