فشردگی و گرفتگی عصب چیست و چگونه درمان می شود؟

عصب ها رشته های درازی هستند که وظیفه آنها انتقال اطلاعات و پیام ها بین سیستم عصبی مرکزی و محیطی و همچنین درون سیستم عصبی مرکزی است. سیستم عصبی انسان از دو قسمت مرکزی و محیطی تشکیل شده است. سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع و سیستم عصبی محیطی شامل اعصاب حسی و حرکتی است. گرفتگی عصبی عضلات جزء مشکلاتی است که بیشتر گریبان‌گیر افراد بزرگسال و مسن می‌شود. اعصاب بلندی که از نخاع اصلی جدا می شوند تا در بدن حرکت کنند، می توانند تحت تأثیر قرار گیرند.

این اعصاب به عنوان اعصاب محیطی شناخته می شوند. آنها به عنوان پیام رسان در ارسال اطلاعات از مغز و نخاع شما به هر قسمت دیگر بدن شما عمل می کنند و همچنین می توانند بخشی از سیستم عصبی مرکزی باشند. فشرده سازی عصب اغلب زمانی اتفاق می افتد که عصب بین بافت هایی مانند رباط، تاندون و یا استخوان تحت فشار قرار بگیرد. یک عصب فشرده می تواند در بسیاری از نواحی بدن ایجاد شود. فشردگی عصب به فشار وارد شده بر عصب توسط بافت های اطراف مانند استخوان ها، غضروف ها، ماهیچه ها یا تاندون ها اشاره دارد. این فشار می تواند باعث درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف شود.

فشار ممکن است در نتیجه حرکات تکراری باشد یا ممکن است از نگه داشتن بدن برای مدت طولانی در یک وضعیت، مانند خم نگه داشتن آرنج ها در هنگام خواب، رخ دهد. اعصاب در نقاطی از بدن شما آسیب پذیرتر هستند که در فضاهای باریک حرکت می کنند؛ اما بافت نرم کمی برای محافظت از آنها دارند. به عنوان مثال، التهاب یا فشار روی یک ریشه عصبی که از ستون فقرات خارج می‌شود، باعث درد گردن یا کمردرد شود.

همچنین باعث انتقال درد از گردن به شانه و بازو شود (رادیکولوپاتی گردنی) یا درد به ساق پا و پا منتشر شود (رادیکولوپاتی کمری یا درد عصب سیاتیک). این ناشی از تغییراتی می باشد که در دیسک ها و استخوان های ستون فقرات ایجاد می شود. اگر به طور مداوم دچار چنین علائمی می‌شوید، حتماً باید برای بررسی علت آن و درمان اسپاسم عضلانی عصبی به متخصص ارتوپد مراجعه کنید.

گرفتگی عصب چیست؟

گرفتگی عصبی عضلات یک پدیده عصبی است. در این شرایط عضلات غیرارادی و ناگهانی دچار گرفتگی می‌شود. گرفتگی ممکن است در یک ماهیچه یا چند ماهیچه اتفاق بیفتد. معمولاً اسپاسم بین چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. هرکدام از عضلات بدن ممکن است دچار گرفتگی عصبی شود؛ اما این عارضه بیشتر در ران پا، ساق پا، بازوها و شکم دیده می‌شود. گاهی این انقباضات بسیار دردناک بوده و در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کنند. زمانی که اعصاب کنترل‌کننده عضلات دچار اختلال می‌شوند، عملکرد آنها غیرطبیعی می‌شود. هرچه سیستم عصبی بیشتر تحت فشار باشد، گرفتگی عضلات شدیدتر است.

علل گرفتگی عصب

علت درد ماهیچه های بدن و گرفتگی عصبی عضلانی بسیار گسترده است. اگر پزشک نتواند علت آن را پیدا کند، گرفتگی از نوع ایدیوپاتیک است؛ اما در سایر موارد علت آن عبارت است از:

1. افزایش سن: با افزایش سن و کاهش توده عضلانی، فشار روی عضلات بیشتر می‌شود.
2. کم‌آبی بدن: کم آبی بدن به‌ خصوص در فصل گرما و از دست ‌دادن مایعات بدن هنگام فعالیت باعث گرفتگی می‌شود.
3. سطح پایین الکترولیت: پایین بودن سطح کلسیم یا پتاسیم در خون باعث اسپاسم عصبی گردن و سایر اندام ‌ها می‌شود.
4. فشار فیزیکی: فعالیت شدید یا استفاده زیاد از عضلات هنگام ورزش باعث بروز این مشکل می‌شود. استرس و گرفتگی عضلات شکم نیز ممکن است باهم در ارتباط باشند.
5. بارداری: یکی از عوارض بارداری گرفتگی عضلات است. در زنان باردار به دلیل کاهش سطح الکترولیت ‌ها و فشار روی اعصاب احتمال اسپاسم عضلانی عصبی وجود دارد.
6. سفتی عضلات: عدم تحریک و کشش کافی و گره های عضلانی باعث این مشکل می‌شود.

انواع گرفتگی عصب

یکی از انواع دردهای عصبی پارستزی است. پارستزی یا خواب رفتگی، احساس گزگز یا مور مور شدن است که اغلب در دست ها، پاها یا بازوها احساس می شود. همچنین گاهی با بی حسی، سوزش یا خارش همراه است. علت پارستزی می تواند عوامل مختلفی مانند دیابت، کمبود ویتامین و آسیب عصبی باشد. نوع دیگری از دردهای نوروپاتیک، درد ناشی از عصب تحت فشار است. فشردگی عصب زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب توسط بافت ‌های اطراف فشرده شوند. درد عصب تحت فشار می تواند دلایل مختلفی از جمله فتق دیسک، خار استخوانی و کشیدگی عضلانی داشته باشد. در ادامه به بررسی 5 نوع درد عصبی می پردازیم:

نوروپاتی پروگزیمال

نوروپاتی پروگزیمال بر اعصاب نزدیک‌تر به تنه بدن تأثیر می‌گذارد. علائم آن شامل ضعف در عضلات باسن، ران ها و شانه ها است. در نتیجه این نوع نوروپاتی، افراد ممکن است هنگام بلند شدن از حالت نشسته و در بالا رفتن از پله ها دچار مشکل شوند. احتمال درد لگن و یا شانه نیز وجود دارد.

نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی شایع ترین نوع درد عصبی است و اعصاب اندام ها را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم آن شامل بی حسی، سوزن سوزن شدن و احساس سوزش در پا و دست است. ضعف عضلانی، از دست دادن تعادل و هماهنگی و مشکل در راه رفتن از نتایج این نوع نوروپاتی می باشد.

نوروپاتی اتونومیک

نوروپاتی اتونومیک بر اعصاب کنترل کننده عملکردهای غیر ارادی بدن مانند ضربان قلب، فشار خون، تعریق، کنترل دما و هضم تأثیر می گذارد. علائم شامل سبکی سر، یبوست، پوست خشک ترک خورده و ناتوانی جنسی است. این نوع نوروپاتی، احتمال ایجاد مشکلات قلبی مانند ضربان قلب نامنظم یا مشکل در کنترل سطح قند خون را ایجاد می کند.

نوروپاتی جمجمه

نوروپاتی جمجمه بر اعصاب کنترل کننده چشم، گوش، صورت و پوست سر، تأثیر می گذارد. علائم شامل دوبینی، کاهش شنوایی و ضعف عضلات صورت است. این نوع نوروپاتی، احتمال دچار شدن به مشکلات بینایی و از دست دادن شنوایی یا مشکل در گفتار و بلع را ایجاد می کند.

نوروپاتی کانونی

نوروپاتی کانونی نوعی درد عصبی است که یک عصب خاص یا ناحیه خاصی از بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم بسته به عصب آسیب دیده یا ناحیه آسیب دیدگی در بدن متفاوت است. این نوع نوروپاتی، احتمال دچار شدن به درد عصبی، ضعف عضلانی یا از دست دادن حس در ناحیه آسیب دیده را ایجاد می کند.

اثر بیماریهای زمینه ای در گرفتگی عصب

• در گرفتگی علامت ‌دار یک بیماری زمینه ‌ای باعث بروز این عارضه می‌شود. هرکدام از بیماری‌ های زیر ممکن است منجر به گرفتگی عصبی عضلات شوند.
• بیماری در سیستم عصبی مرکزی و محیطی: مانند بیماری نورون حرکتی، پارکینسون، اسپاسم عضلانی در مالتیپل اسکلروزیس و نشانه های ام اس، کزاز، رادیکولوپاتی و نوروپاتی محیطی
• اختلال در سیستم عضلانی (علت سفتی بدن زنان و مردان): مثل برخی از میوپاتی‌ها و میتونی
• بیماری در سیستم قلبی عروقی مانند بیماری‌های وریدی، بیماری شریان محیطی (تصلب شرایین) و فشارخون بالا
• بیماری‌ های سیستم غدد درون‌ ریز مثل کم‌کاری و پرکاری تیروئید، هیپر پاراتیروئیدیسم و کمبود کورتیکوتروپین

گاهی هم گرفتگی عضلات با موارد زیر همراه است:

• سیروز کبدی و سایر بیماری‌های کبد
• سندروم بارتر (نقص اختلال در کلیه)
• سندروم گیتلمن (نقص ارثی در لوله‌های کلیه)
• سندرم کان (بیماری غده فوق‌کلیوی)
• بیماری آدیسون
• مواد مخدر
• نیش عنکبوت بیوه سیاه
• هیپرترمی بدخیم

نشانه های گرفتگی عصب

سیستم عصبی در سراسر پوست و اندام‌ های داخلی بدن، وظیفه درک احساسات لامسه و درد را بر عهده دارد. همچنین، پیام ‌های ارتباطی را به شکلی دقیق انتقال می‌دهند تا اندام‌ های مختلف به درستی عمل کنند. با این حال، گاهی اوقات به دلایلی مانند فشردگی عصب، عملکرد سیستم عصبی مختل می‌شود. مهمترین علائم این اختلال که ممکن است به صورت مجزا و یا همزمان مشاهده شوند، عبارتند از:

• احساس سوزش در بافت عضلانی
• احساس سوزن سوزن شدن(گز گز)
• درد عصبی(که منشأ دیگری نداشته باشد)
• درد ناحیه‌ای که ظاهراً ارتباطی ندارد. (مثلاً فشردگی عصب گردن، ممکن است درد ناحیه آرنج یا بازو را ایجاد کند)
• بی حسی در قسمتی از پوست
• خواب رفتگی دست و پا
• کاهش حس لامسه در پوست(درد، سرما، گرما و غیره)
• ضعف عضلانی در محل آسیب
• ضمناً علائم رادیکولوپاتی معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است خود به خود از بین بروند. همچنین شدت این علائم، به وضعیت فیزیکی شما بستگی دارد.
• گاهی اوقات، عصب فشرده می‌تواند تأثیرات ناخوشایندی بر عملکردهای حرکتی بدن داشته باشد. این مسئله، معمولاً با فشردگی عصب پایین کمر اتفاق می‌افتد.

برخی از عملکردهای فیزیکی که در اثر رادیکولوپاتی مختل می‌شوند:

• کنترل مثانه(ادرار)
• کنترل روده(مدفوع)
• توان جنسی

عوامل خطر ابتلا به فشردگی عصبی

به‌غیراز ساییدگی و پارگی طبیعی که با افزایش سن اتفاق می‌افتد، عوامل خطرآفرین دیگری نیز می‌توانند به فشردگی عصب در ناحیه کمر کمک کنند، مانند:

1. وضعیت نامناسب بدنی به ‌خصوص به هنگام کار با کامپیوتر
2. عدم ورزش منظم
3. بلندکردن نامناسب اجسام سنگین
4. حرکات تکراری
5. اضافه ‌وزن یا چاقی
6. سیگارکشیدن

گرفتگی عصب در کدام نواحی بدن شایع تر است؟

این عارضه بیشتر ران پا، ساق پا، بازوها و شکم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

گرفتگی عصب چه مدت ادامه دارد؟

معمولاً گرفتگی عصبی عضلات بین چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.

روش‌های تشخیص گرفتگی عصب

تشخیص عصب فشرده، در ابتدا با شرح حال بیمار و معاینات پزشکی آغاز می‌شود. این معاینات شامل: ارزیابی حس عصبی و عکس ‌العمل حرکتی در اندام ‌ها می‌شود. همچنین پزشک معالج به بررسی سوابق پرونده پزشکی و فعالیت‌های روزمره بیمار می‌پردازد. در حقیقت عصب فشرده، در ناحیه‌ای از پوست که توسط یک ریشه عصب نخاعی احساس می‌شود، اختلال به وجود می‌آورد.

ارزیابی علائم

برخی از عصب ‌ها به دلیل محل قرارگیری و موضعی که در بدن ما دارند، بیشتر در معرض رادیکولوپاتی هستند. پزشک معالج با بررسی حس عصبی، درد و لامسه در این نقاط حساس، به تشخیص دقیق بیماری می‌پردازد.

تست ‌های تشخیصی گرفتگی عصب

خوشبختانه آزمایشات مختلفی برای بررسی عصب فشرده وجود دارند که از طریق آنها می‌توان به موارد زیر دست یافت. تشخیص محل دقیق عصب فشرده، ارزیابی میزان آسیب عصبی و تعیین مشکلات ساختاری در صورت وجود دارد. مثلاً، آزمایش‌های الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه کنترل عصبی (NCV). تیم پزشکی با استفاده از سوزن‌ های مخصوص و شوک الکتریکی، وجود آسیب عصبی و شدت آن را بررسی می‌کند.
روش دیگر برای تشخیص رادیکولوپاتی، مطالعات تصویربرداری می‌باشد. مانند عکسبرداری با اشعه ایکس یا MRI از ستون فقرات بیمار. این تصویربرداری ‌ها می‌توانند در تشخیص شکستگی‌ های استخوان، آسیب ‌های مفصلی یا وجود تومورها مفید باشند.

تشخیص افتراقی عصب فشرده

فشردگی عصب، عموماً برای درد نواحی گردن، بازو و پا در نظر گرفته می‌شود. با این وجود، ممکن است تمامی دردها، فشردگی، انقباض و یا کشش عصب، همواره ناشی از یک عصب فشرده نباشند. برخی از مواردی که ممکن است علائم مشابه و یا مشترکی با عصب فشرده داشته باشند عبارتند از:

• گرفتگی عضلات
• نوروپاتی محیطی(به طور خلاصه: ارسال یا عدم ارسال سیگنال درد بدون هیچ دلیلی)
• آسیب‌ های تروماتیک عصب یا عضلات
• مولتیپل اسکلروزیس(بیماری ام اس)
• در نهایت، نتایج آزمایش‌ها و معاینات مختلف از اشتباهات تشخیصی جلوگیری کرده و کمک می‌کنند تا درمان مناسب برای عصب فشرده انجام شود.

آیا گرفتگی عصب خود به خود درمان میشود؟

گرفتگی عصبی عضلات یکی از مشکلاتی است که می‌تواند هر فردی با هر سن و جنسیتی را درگیر کند. معمولاً اسپاسم عضلانی عصبی جدی نبوده و نشانه مشکل خاصی نیست؛ اما گاهی هم ممکن است بیماری زمینه ‌ای باعث بروز این عارضه شده باشد. اگر گرفتگی عضلات بیش از ۱۰ دقیقه طول کشید یا با روش ‌های خانگی درمان نشد، باید به دکتر ارتوپد مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود. این درد ممکن است خود به‌ خود از بین برود؛ اما در اکثر مواقع، دردی مزمن است.

درمان خانگی گرفتگی عصبی عضلات

معمولاً درمان‌های خانگی اثر بخشی طولانی ندارند و نمی‌توان با این روش‌ها از اسپاسم عضلات جلوگیری کرد؛ اما این روش‌ها آسان و در دسترس هستند. به همین دلیل قبل از هرگونه درمان دارویی بهتر است این روش ‌های خانگی را امتحان کنید:

• اگر بعد از ورزش دچار گرفتگی عضلات می‌شوید، حتماً مقدار مصرف آب را افزایش دهید.
• انجام حرکات کششی احتمال گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.
• با تمرینات مقاومتی می‌توان از آتروفی عضلانی جلوگیری کرد.
• روی عضله کمپرس گرم یا سرد قرار دهید.
• از نوشیدن کافئین خودداری کنید.
• برای جلوگیری گرفتگی عضلات پا در شب باید منظم ورزش کنید.
• برای درمان گرفتگی عضلات شکم بعد از ورزش، عضلاتی که دچار گرفتگی شده‌اند را به ‌آرامی ماساژ دهید.
• اگر فعالیت خاصی باعث اسپاسم عضلانی عصبی شده است، آن فعالیت را متوقف کنید.
• قبل و بعد از ورزش حرکات کششی انجام دهید.
• از روش تزریق آمپول گرفتگی عضله برای درمان اسپاسم عضلانی استفاده کنید.

روشهای درمان گرفتگی عصب

به طور کلی استراتژی ‌های مختلف برای درمان عصب فشرده، بر روی کنترل و کاهش علائم بیماری تمرکز دارند. همچنین برای دستیابی به نتایج بهتر، بایستی از ترکیب چند روش با یکدیگر بهره برد. برخی از رویکردهای مؤثر در این زمینه عبارتند از:

• سبک زندگی متعادل: از فعالیت‌ هایی که باعث تشدید علائم عصب فشرده می‌شود، به شدت پرهیز کنید. مثلاً ممکن است بیمار به دلیل حرکات تکراری و فعالیت‌های مداوم دست، دچار سندرم تونل کارپال شده باشد. در این وضعیت، می‌توان علائم خفیف این بیماری را با استراحت دادن به دست و بازو و یا استفاده از بریس ارتوپدی، موقتاً تسکین داد. اگر فشردگی عصب به دلیل افزایش وزن باشد، ممکن است علائم بیماری به کمک کاهش وزن، بهبود یابد.
• توجه داشته باشید که رادیکولوپاتی مرتبط با شرایط بارداری، معمولاً پس از زایمان تسکین می یابد.
• داروها: یکی از داروهای غیراستروئیدی که برای کاهش التهاب و تسکین درد عصب فشرده مفید است، ایبوپروفن می‌باشد. همچنین استروئیدهایی هستند که به صورت خوراکی و یا تزریقی، مصرف می‌شوند. (با تجویز پزشک متخصص)
• فیزیوتراپی: این روش، یکی از استراتژی‌های اولیه و تأثیرگذار برای کنترل یا درمان عصب فشرده است. فیزیوتراپی با تکنیک ‌ها و دستگاه‌ های مختلف انجام می‌شود. مثلاً کشش گردن یکی از این تکنیک‌ها است که به وسیله آن، عضلات و مهره ‌های گردن به آرامی کشیده می‌شوند. فیزیوتراپیست، این روش (تخصصی) را به صورت دستی و یا به کمک دستگاه انجام می‌دهد. در واقع، کشش گردن باعث می‌شود که فضای مناسب برای عبور اعصاب نخاعی، ایجاد گردد.
• آتل بندی: آتل‌ها با محدود کردن فعالیت ‌های حرکتی، به کاهش التهاب در اطراف عصب فشرده کمک می‌کنند. این روش، یکی از درمان ‌های مؤثر است که به خصوص برای عصب اولنار کاربرد دارد.
• گزینه های مکمل و جایگزین: روش ‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به کاهش علائم و درمان عصب فشرده کمک کنند. مانند طب سوزنی و ماساژ درمانی. همچنین شوک الکتریکی به عصب از طریق پوست نیز به کاهش درد کمک می‌کند. این روش(TENS) به وسیله دستگاهی انجام می‌شود که شوک‌ های خفیف الکتریکی را به موضع درد اعمال می‌کند.
• عمل جراحی: اگر فشردگی عصب به خاطر جای زخم یا جراحت ترمیم شده(بافت Scar) ایجاد شود، ممکن است درمان با جراحی توسط پزشک پیشنهاد شود. علاوه بر این، روش جراحی در موارد دیگر هم کاربرد دارد. مانند: فتق دیسک، شکستگی استخوان و یا تومور.

هدف اصلی تمامی این روش ‌های درمانی، کنترل و کاهش درد ناشی از رادیکولوپاتی است. ضمن اینکه انجام یک روش به تنهایی، ممکن است باعث درمان قطعی بیماری نشود.

مشکلات ناشی از گرفتگی عصب

معمولاً عصب فشرده با علائم خفیف یا شدید، در یک قسمت از بدن ظاهر می‌شود. با این حال، ممکن است بیش از یک نقطه از بدن را تحت تأثیر خودش قرار دهد که در این صورت، احساس درد و ضعف در نواحی بیشتری از بدن بروز می‌کند. رادیکولوپاتی، اکثراً در ناحیه گردن و قسمت پایینی کمر اتفاق می‌افتد و سیستم عصبی متصل در نقاط مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، فشردگی عصب پایین کمر می‌تواند به احساس درد و سوزش در عضلات پا منجر شود. همینطور گرفتگی عصب گردن باعث بروز ناراحتی در شانه‌ها و دست‌ها می‌شود. درد عصبی از جمله دردهایی است که اگر پزشک آن را به ‌موقع تشخیص ندهد و درمان نکند، می‌تواند زندگی فرد را به‌کلی تحت تأثیر قرار دهد. افسردگی، بی‌خوابی و اضطراب از جمله عوارض جدی آن برای بیمار هستند.

روشهای پیشگیری از گرفتگی عصب

پیشگیری از گرفتگی عصبی عضلات دشوار است. عوامل خطری مانند سن احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهند. با این‌حال برخی روش ‌ها می‌توانند تا حدودی از اسپاسم عضلات جلوگیری کنند:

• برای انعطاف‌پذیری بدن تمریناتی را انجام دهید.
• سعی کنید تناسب ‌اندام خود را حفظ کنید.
• اگر مستعد اسپاسم عضلانی هستید، حرکات کششی انجام دهید.
• مصرف آب را افزایش داده و مصرف کافئین را محدود کنید.
• در هوای گرم ورزش نکنید.
• کفش مناسب بپوشید.
• وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
• از مصرف داروهایی که در عوارض آنها اسپاسم عضلانی ذکر شده است، خودداری کنید.
• رژیم غذایی سالم، یکی از عوامل پیشگیری از دردهای عصبی است. خوردن میوه، سبزیجات، غلات سبوس‌دار را به برنامه غذایی خود اضافه کنید. همچنین با خوردن گوشت، تخم مرغ، ماهی، لبنیات کم چرب و غلات غنی شده، مانع از بروز کمبود ویتامین B-۱۲ شوید.
• از انجام کارهای خطرناک و پر ریسک که خطر آسیب‌ دیدگی سیستم نخاعی و سیستم عصبی را بالا می‌برد، جلوگیری کنید.
• از کشیدن سیگار و مصرف مشروبات الکلی نیز پرهیز کنید.

آیا گرفتگی عصب باعث فلج شدن میشود؟

گرفتگی عصب صورت که به آن عصب هفتم جمجمه می‌گویند، دلیل اصلی بروز فلج بلز است. این عصب وظیفه کنترل ماهیچه ‌های صورت را برعهده دارد که در صورت از بین رفتن این توانایی ظاهری آویزان در صورت فرد مشاهده می‌شود. با این حال متخصصان هنوز به ‌طور دقیق نتوانستند عوامل بروز فلج بل را شناسایی کنند.

برای درمان گرفتگی عصب به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

تشخیص و درمان به موقع برای کاهش عوارض ناشی از عصب فشرده، بسیار حائز اهمیت است، بنابراین اگر علائم ذکر شده را مشاهده کردید و پس از چند روز برطرف نشد، بی‌توجه نباشید و سریعاً به متخصص ارتوپدی مراجعه فرمایید. با مراجعه به موقع بیمار، پزشک می‌تواند با روش‌ های مختلف درمانی مانند فیزیوتراپی، استراحت و داروهای ضدالتهاب، شرایط را به خوبی کنترل کرده و بهبود بخشد.