بیوفیدبک (بیوفیدبک تراپی) چیست و چه کاربردی دارد؟

بیوفیدبک، روشی است که به شما یاد می دهد چگونه برخی از عملکرد های بدن مانند ضربان قلب خود را کنترل کنید.در طول بیوفیدبک ، شما به گیرنده های الکتریکی متصل هستید که کمک می کنند تا اطلاعات مربوط به بدن خود را دریافت کنید.این بازخورد به شما کمک می ‌کند تا تغییرات ظریف در بدن خود برای رسیدن به نتایجی که می‌ خواهید را ایجاد کنید(مثل شل کردن عضلات جهت کاهش درد) .

انواع بیوفیدبک

درمانگر ممکن است از انواع مختلف روش های بیوفیدبک بر اساس مشکل شما و اهداف مورد نظر استفاده کند. انواع روش های بیوفیدبک شامل:

1. امواج مغزی: این نوع بیوفیدبک از گیرنده هایی در سطح پوست سر برای کنترل امواج مغزی شما و ثبت آن استفاده می کند ( مثل نوار مغز).
2. تنفس: در طول بیوفیدبک تنفسی باند هایی دور شکم و قفسه سینه برای کنترل الگوی تنفس شما و تعداد تنفس بسته می شود.
3. ضربان قلب: این نوع بیوفیدبک از گیرنده هایی در انگشت یا لاله گوش و یک وسیله ایی که برای شناسایی کردن تغییرات حجم خون (فوتوپلتیسموگراف) به کار می رود، استفاده می کند. یا یک گیرنده در قفسه سینه، قسمت تحتانی تنه یا مچ دست گذاشته می شود.که با استفاده از نوار قلب، ضربان قلب و چگونگی تغییر آن را اندازه گیری می کند.
4. انقباض عضلانی: این مدل شامل گیرنده های در سطح عضلات اسکلتی شما است که فعالیت های الکتریکی که سبب انقباض عضلانی می شود را کنترل می کند.
5. فعالیت غدد عرق: گیرنده هایی به انگشتان، کف دست یا مچ دست شما وصل می شود که فعالیت غدد عرق شما را اندازه گیری می کند و میزان تعریق روی پوست، شما را از وجود اضطراب مطلع می کند.
6. دما: گیرنده هایی که به انگشتان دست یا پا ها وصل می شود جریان خون به پوست شما را اندازه گیری می کند.چون دمای بدن شما اغلب وقتی مضطرب هستید کاهش پیدا می کند.

ابزار های بیوفیدبک

شما می ‌توانید آموزش بیوفیدبک را در کلینیک ‌های طب فیزیکی دریافت کنید. تعداد رو به رشدی از دستگاه ‌ها و برنامه‌ های بیوفیدبک برای استفاده خانگی وجود دارد, از جمله:

• برنامه های کامپیوتری یا ابزار هایی روی تلفن همراه
• بعضی از دستگاه های بیوفیدبک تغییرات فیزیولوژیک در بدن شما مثل فعالیت ضربان قلب شما و تغییرات پوستی را با استفاده از یک یا تعداد بیشتری از گیرنده های متصل به انگشتان یا گوش شما اندازه گیری می کند و این گیرنده ها به کامپیوتر شما وصل هستند.
• دستگاه ها با استفاده از گرافیک های کامپیوتری و دستورالعمل ها، به شما کمک می کنند تا بر استرس خود غلبه کنید،تنفس خود را آهسته کنید، عضلات خود را شل کنید و به مسائل مثبت درباره توانایی های خود فکر کنید.مطالعات نشان می دهد که این مدل از وسایل شاید در بهبود پاسخ در طول استرس، القای حس آرامش و خوب بودن موثر باشد.
• یک مدل دیگر از بیوفیدبک درمانی شامل پوشیدن یک باند دور سر که فعالیت مغز شما را در حالی که در حال تفکر هستید کنترل می کند.این روش از صدا هایی استفاده می کند تا به شما اجازه دهد که بدانید ذهن شما آرام است یا فعال، تا یاد بگیرید که پاسخ های استرسی تان را کنترل کنید.این اطلاعات از هر جلسه می تواند در کامپیوتر شما و یا موبایل شما ذخیره شود و شما می توانید میزان پیشرفت تان را در طول زمان ببینید.

برای چه بیوفیدبک انجام می شود؟

بیوفیدبک برای کمک به کنترل کردن خیلی از مشکلات جسمی و ذهنی به کار می رود که شامل:

• درد های عضلانی و اسکلتی
• درد های میوفاشیال
• فیبرومیالژی
• درد مزمن
• سردرد
• سکته مغزی
• یبوست
• بی اختیاری مدفوع
• بی اختیاری ادرار
• استرس و اضطراب
• آسم و تنگی نفس
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی
• عوارض شیمی درمانی
• فشار خون بالا
• سندروم روده تحریک پذیر
• بیماری رینود
• زنگ زدن و وزوز گوش
• اختلال مفصل تمپورومندیبولار

مردم به دلایل مختلفی از بیوفیدبک استفاده می کنند

• غیر تهاجمی هست.
• ممکن است نیاز به دارو را کم یا حذف کند.
• ممکن است فواید و اثرات دارو ها را افزایش دهد.
• ممکن است به خانم هایی که در طول بارداری نمی توانند دارو مصرف کنند کمک کند.
• به مردم کمک می‌کند کنترل سلامت خود را بیشتر احساس کنند.

کاربرد های بیوفیدبک:

دستیابی به عملکرد بهینه

بهبود عملکرد آکادمیک

• افزایش یادگیری در دانش آموزان و دانشجویان
• بهبود عملکرد حرفه ای
• بهبود مدیریت فردی، حافظه و تمرکز
• مدیریت استرس شغلی
• افزایش مهارت های مدیریتی

بهبود عملکرد در ورزش

• کاهش اضطراب حین اجرا در ورزش
• بهبود توانایی تمرکز تحت استرس
• افزایش سرعت عکس العمل
• افزایش سرعت توانبخشی بعد از آسیب

بهبود اختلالات روانی- احساسی

• اختلالات روانی
• اختلال ADHD ، اوتیسم، اضطراب ، فوبیا و ترس، افسردگی، وسواس، اختلالات خواب
• انواع اعتیاد
• اعتیاد به قمار، کامپیوتر،الکل، مواد مخدر،سیگار، رفتار جنسی

بهبود بیماری های روان تنی

• اعصاب:

سکته ، صرع، تیک های عصبی، مشکل تعادل، سردرد، اسپاسم عضلانی، سندرم تونل ، اختلالات سیستم عصبی خودمختار

• سیستم قلبی:

فشارخون بالا، اختلال رینود

• سیستم ریوی:

آسم، هایپرونتیلیشن، بیماری انسداد مزمن ریه

• سیستم گوارشی:

1. سندروم روده تحریک پذیر، یبوست مزمن
2. و همچنین اختلالات بی اختیاری ادرار و مشکلات عضلات لگن ، سردرد و درد های مزمن

درمان با بیوفیدبک چگونه است؟

در طول جلسه بیوفیدبک سنسور های دستگاه یا الکترود ها برای ارزیابی فعالیت های فیزیولوژیکی خاصی به بدن متصل می شوند. این فعالیت های فیزیولوژیکی عبارتند از:

• تنش عضلانی
• فشار خون
• ضربان قلب
• میزان تغییرات زبان قلب
• سرعت تنفس
• دمای پوست
• عرق کردن
• امواج مغزی

این حسگر های زیستی این اطلاعات را در زمان دقیق به کاربر از طریق نمایشگر سمعی و بصری منتقل می کنند. این سیگنال ها به نشانه های شنیداری یا دیداری مثل یک تصویر ویدئو یا فلش نور تبدیل می شوند. درمانگر بیوفیدبک پس از آن بیمار را با استفاده از تمرینات فیزیکی و ذهنی راهنمایی می‌ کند تا این نشانه ها را برای اقدامات سالم‌ تر به کار ببرد.
این تمرینات می تواند شامل ریلکسیشن عضلانی پیشرفته، اسکن بدن، تکنیک های تنفس، مدیتیشن، مایندفولنس، تصویر سازی هدایت شده باشد. به طور کلی ‏عوامل ذکر شده تمام اقدامات پروکسی از برانگیختگی های همدلانه (جنگ یا گریز) حالت بدنی ناسازگار در شرایط استرس زا است. بیمار با انجام تکنیک های ریلکسیشن همراه با بازخوردهای فوری که دریافت میکند می تواند یاد بگیرد که حالات درونی خود را برای تغییرات فیزیولوژی مفید و پایدار حفظ کند.

بیوفیدبک تراپی چگونه کار می کند؟

در طول یک جلسه ی بیوفیدبک تراپی الکترود ها ، بسته به این که کدام یک از پارامتر های فیزیولوژیک قرار است ثبت شوند، به قسمت های مختلف بدن وصل می شوند. این الکترود ها پارامتر های مرتبط با فعالیت های غیر ارادی بدن را ثبت می کنند. در مرحله ی بعد سیگنال هایی که توسط الکترود ها ثبت شدند به یک دستگاه فرستاده می شود. دستگاه هم متناسب با سیگنال های دریافتی، بر روی یک مانیتور یک فایل (فیدبک) به صورت صوت ، عکس یا فیلم پخش می کند. نوع سیگنال های دریافتی می تواند نرخ ضربان قلب ، نرخ تنفس، فشار خون ، دما و فعالیت امواج مغزی و فعالیت عضلات باشد .
زمانی که فرد برای مدت طولانی تحت شرایط محیطی خاصی قرار دارد و یا دارای اختلال یا بیماری خاصی است (به عنوان مثال وقتی تحت استرس مزمن است) این عملکرد های غیر ارادی تغییر می کنند : نرخ ضربان قلب بالا یا پایین می رود ، انقباض عضلات بیشتر یا کمتر می شود ، فشار خون افزایش یا کاهش می یابد یا تنفس سریع تر یا کند تر و یا حتی الگو های امواج مغزی دچار تغییر می شود.
به کمک تکنیک بیوفیدبک افراد می توانند این تغییرات را حین رخ دادن روی مانیتور به صورت صدا ، عکس و یا فیلم ببینند. بنابراین آن ها با دریافت فیدبک های فوری می توانند سعی کنند تا این سیگنال ها را دوباره به حالت نرمال دربیاورند.
این حلقه ی فیدبک به فرد کمک می کند تا برای ایجاد تغییرات موثر کوچک در بدن تمرکز کند. برای مثال تلاش برای ریلکس کردن یک سری عضلات مشخص (مثلا عضلات پیشانی ) و در نتیجه آن کاهش درد ( سر درد تنشی) .
بعد از اینکه این پارامتر ها براساس نوع اطلاعاتی که فیدبک ها می دهند اصلاح شد و به حالت نرمال رسید ، افراد از این وضعیت نرمال هم فیدبک دریافت می کنند این دفعه تلاش آن ها برای حفظ این حالت نرمال است. مثلا فرد سعی می کند به یاد آورد در زمانی که وضعیت نرمال شد چه افکار و احساساتی داشت و بعد سعی می کند تا به صورت عامدانه آن افکار و احساسات حفظ کند تا آن وضعیت نرمال حفظ شود.
جلسه بیوفیدبک به صورت یک بازی اجرا می شود بنابراین فرآیند یادگیری چگونگی تنظیم و کنترل پارامتر های فیزیولوژیکی جالب و موثر خواهد بود. هر جلسه درمان به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد . بیماران معمولا بعد از ۱۰ جلسه شروع به دیدن تاثیرات بیوفیدبک می کنند . البته در برخی از اختلالات مانند فشار خون بالا و ADHD ممکن است ۲۰ جلسه یا بیشتر طول بکشد تا بهبودی مشاهده شود.
اگر یک دوره ی آموزش بیوفیدبک با موفقیت پایان پذیرد شخص می آموزد با اختیار خویش پارامتر های فیزیولوژیک مورد نظر را ،حتی زمانی که به دستگاه بیوفیدبک متصل نیست، تحت کنترل در آورد.