مشاور تغذیه

چه نوع تغذیه ای برای بیماران روماتیسمی توصیه می شود؟

بعضی از بیماران روماتیسمی با ابتلای مفصلی اظهار میکنند که با مصرف بعضی از غذاها، به طور مثال مصرف غذاهای ترش احساس ناخوشایندی در مفاصل دارند. این مسئله از موضوعات جالب و در عین حال بحث برانگیز در علم تغذیه است. در علم نوین امروزی در رابطه با این مسئله تجربه زیادی وجود ندارد، اما در طب سنتی ما و نیز در کشورهای شرق آسیا به طور تجربی به این مسئله بسیار پرداخته شده است.برای مثال، بیماران با دردهای مفصلی از تشدید درد بعد از مصرف غذاهایی مانند: گوشت گاو، گوساله و یا بعضی از میوه ها و مصرف میوه های ترش و یا بادمجان و گوجهفرنگی شکایت دارند و یا اینکه با مصرف بعضی از مواد خوراکی مانند گوشت گوسفند و شتر و یا مصرف عسل و مصرف انواع سبزیجات از جمله زنجبیل ویا مصرف سنجد احساس بهبودی و کاهش درد دارند.

به هرحال توصیه میشود که هر فردی میتواند به طور تجربی با توجه به شرایط جسمی خود در حد متعادل از انواع غذاهای بهداشتی استفاده نماید و از مصرف مواد غذایی که سبب تشدید علائم میگردد، پرهیز نمایند. توصیه کلی از نظر تغذیه در بیماران روماتیسمی استفاده از رژیم غذایی متعادل با چربی اشباع شده پایین و کلسترول کم و مقدار کم نمک است. از طرفی مصرف غذاهای با فیبر بالا و حاوی کربوهیدراتهای فراوان مانند میوه ها و سبزی ها بسیار مفید هستند.

استفاده از مکمل های حاوی ویتامین در بیماران روماتیسمی

بیماری های روماتیسمی یک بیماری با احتمال ابتلای تمامی ارگانهای بدن، به علت بیماری و یا عوارض ناشی از داروهاست، لذا استفاده از ویتامین ها در حفظ سلامتی بدن لازم است یک رژیم غذایی مناسب بایستی حاوی انواع ویتامین های مفید ضروری باشد، این ویتامینها معمولا از طریق مواد غذایی تامین می شود مگر در مواردی که توسط پزشک معالج تجویز شود.

ویتامین های مورد توصیه عبارتند از:

ویتامین ث (C):

مصرف روزانه این ویتامین به مقدار ۳۰۰ میلی گرم روزانه در تقویت سیستم ایمنی کمک کرده، در حفظ سلامت چشم، استخوان و عروق خونی موثر بوده در استحکام لثه و دندان مفید است. اگرچه این ویتامین در بسیاری میوه و سبزیجات طبیعی وجود دارد، ولیکن بعضی مواقع نیاز به تامین از طریق دارو دارد.

ویتامین ب (B):

این ویتامین دارای انواع تنوعی است که تعادل در تامین آن در بدن برای آزاد کردن انرژی ضروری است، قسمت قابل توجهی از نیاز بدن به نوع ویتامین از طریق مواد گوشتی و میوه جات تامین می شود.

ویتامین ای (E):

این ویتامین دارای خاصیت زیادی در خنثی کردن مواد مضر در سطح خون و اجزای بدن است (خاصیت آنتی اکسیدانی) روزانه حدود ۴۰۰ واحد نیاز بدن است که فرم طبیعی آن در مواد غذایی بهتر از نوع دارویی است.

ویتامین آ (A):

جهت سلامت بینایی چشم و نیز در حفظ سلامت لایه مخاطی موثر بوده، یکپارچگی سلول ها را تقویت می کند. مهمترین منابع غذایی حاوی ویتامین A شامل آجیلها مثل مغز بادام، فندق، و گردو، تخم آفتابگردان، روغن ذرت، مارگارین، روغن سبزیجات فشرده شده خنک، شامل ذرت، سویا، دنه پنبه ، سبوس گندم، اسفناج، کلم پیچ و سیب زمینی هستند. البته علاوه بر موارد غذایی ، باتشخیص پزشک مکملهای این ویتامین نیز در صورت نیاز تجویز میشوند.

ویتامین د (D3):

این ویتامین عامل مهمی در جذب تعادل کلسیم داشته. ضروری است روزانه حداقل ۶۰۰-۴۰۰ واحد استفاده شود. مهم ترین منبع حاوی این ویتامین نور آفتاب مستقیم( بدون مانع حتی شیشه ) بر پوست و نیز حیوانات دریایی می باشند.مصرف روزانه کلسیم به میزان حداقل ۱۰۰۰ میلی گرم از طریق مواد غذایی خصوصا لبنیات و سایر مواد غذایی و نیز مکملهای حاوی کلسیم برای استحکام استخوان و پیش گیری از پوکی استخوان (استئوپروز) ضروری است.

مواد معدنی (مینرال):

برای حفظ قدرت همبند (ساختار اصل در عضلات و تاندون ها…) و رشد استخوان ها مواد معدنی مانند مس، روی، فسفر و منیزیم ضروری هستند.

تفاوت دیدگاه های سنتی و جدید در خصوص رژیم غذای در بیماران روماتیسمی

در دیدگاه های مدرن بیشتر به طبقه بندی کلاسیک مواد غذایی به کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها، مفهوم کالری و تاثیر مواد آنتی اکسیدان در بهبود بیماری های روماتیسمی اشاره می شود، در حالی که در طب سنتی به طبایع غذایی اعم از سرد و گرم و… اشاره می شود که الزاما مترادف با علم جدید نمی باشد. تاثیر عینی غذاها در تشدید یا تخفیف دردهای روماتیسمی در بیماران با الگوهای طب سنتی بیشتر سازگاری دارد، در حالی که ممکن است تاثیر توصیه های نوین علم تغذیه در بیماری های روماتیسمی جایگاهی در کنترل علائم اولیه بیماری نداشته باشد و تاثیر درازمدت غذاهای مفید و مضر را ارزیابی نماید.به عنوان مثال مصرف گوجه فرنگی و توت فرنگی در علم تغذیه مدرن در روماتیسم مفصلی مفید ولی در طب سنتی تشدید کننده روماتیسم تلقی می گردد. بنابراین یک دستورالعمل کلی نمی توان برای بیماران ارائه کرد، بلکه به بیماران توصیه می شود که مصرف غذاهایی که سبب تشدید دردشان می شود تا حدی محدود شود ولی نه تا جایی که بدن را با کمبود مواد ضروری مواجه کند.

آیا می توان ازداروها و یا مکمل های با محتوای گیاهی مانند داروهای مرسوم، در درمان بیماران روماتیسمی استفاده کرد ؟

اگر چه اغلب مردم فرض می کنند که داروهایی که قرن هاست که استفاده می شوند، بی خطر هستند، در سال های اخیر نشان داده شده است که تعدادی از داروهای گیاهی سنتی، می توانند خطرناک و حتی کشنده باشند. برای مدتی محصولات گیاه آریستولوچین( Aristholochine) که بیش از ۱۰۰۰ سال استفاده می شده، در حال حاضر مشخص شده که این گیاه شامل اسیدی است که می تواند نارسایی کلیه و سرطان کلیه ایجاد کند.بعضی از محصولات گیاهی ممکن است حاوی هورمون های شبه کورتیزونی (استروئیدی)، مدرها (دیورتیک)، آسپرین و آرام بخش ها باشند. تعدادی از داروهای گیاهی طبیعی، حاوی مواد ضدالتهاب مانند ایندومتاسین و پردنیزولون می باشند. داروهای گیاهی طبیعی ممکن است اثرات ضد درد ایفا کنند ولیکن تاثیر آنها در پیشگیری از تخریب مفصل اثبات نشده و بعنوان درمان جایگزین توصیه نمی شوند.

آیا دارو (و یا مکمل های) گیاهی طبیعی، موثر هستند ؟

مکمل های گیاهی به دو نوع می باشند، دسته اول گیاه دارویی بدون هرگونه دخل و تصرف استفاده می شوند که این ها خاصیت درمان ضعیف و کمی دارند. دسته دوم، گیاهان دارویی در مراحل مختلف علمی عصاره گیری کرده و تغلیظ می کنند، در اینها ماده موثره گیاه زیاد می شود. این ماده بدست آمده نسبت به گیاه اولیه دارای تفاوت های محتوایی می باشد چنانچه محاسبات دقیق دارو داروشناسی بر آن انجام نشده باشد می تواند خطرناک باشد.لذا تنها عصاره های گیاهی قابل اعتماد هستند که توسط دانشمندان واجد صلاحیت، سلامت آن بر روی انسان اثبات شده باشد.انجمن غذا و داروی امریکا (FDA)، درباره داروهای با مواد شیمیایی ادعا می کند که با مطالعات و کارآزمایی بالینی دارو و مقایسه با دارونما، می توان راجع به اثر بخش بودن دارو، ادعا نمود ولیکن در رابطه با داروهای طبیعی، چنین ادعایی وجود ندارد مگر در مواردی که مطالعات داروشناسی دقیق و مطالعات دقیق حیوانی و انسانی صورت گرفته باشد.

دارو یا مکمل های گیاهی مناسب و پیشنهاد شده برای روماتیسم با ابتلای مفاصل

داروهای گیاهی مورد بررسی علمی قرار گرفته و منافع آن در بیماری های مفصلی نشان داده شده شامل عصاره پوست درخت بید، گیاه پنجه شیطان (Devils Claw )، عصاره سنجد(Elaegnus angusthfolia )، گزنه(Nettle plant) گیاه آووکادو سویا(Avacado soya) و زنجبیل((Ginger می باشند. شواهد آزمایشگاهی و بالینی وجود دارد که زنجبیل و عصاره پوست بید و عصاره سنجد درد را کاهش می دهند، و این گیاهان حاوی موادی می باشند که شبیه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ناپروکسن و ایبوبروفن عمل می کنند.بعضی از این ها به صورت خالص یا به صورت مخلوط گیاهی می توانند التهاب معده و روده ایجاد کنند و نیز در انعقاد خون و احتباس مایعات مشکل ایجاد کند. بنابراین در افراد با فشارخون و نارسایی قلبی، با احتیاط مصرف شوند. در بررسی صورت گرفته عصاره سنجد عوارضی سوء بر روی مخاط دستگاه گوارش و سیستم قلبی و عروقی نداشته است.

مکمل های غذایی، دارویی موثر در درمان روماتیسم با ابتلای مفاصل

بعضی مطالعات پیشنهاد کرده اند که ترکیباتی مانند گلوکز آمین گلوکزامین کندرویتین (Glucosamin chondroitin )و یا غضروف کوسه ماهی(Shark cortilage) درد را تسکین می دهند، اما بعضی مطالعات که با دارو نما مقایسه شده این اثر را تایید نکرده است، در هر صورتی که آسیب غضروف وجود داشته باشند استفاده از این مکمل ها ممکن است مفید باشند.استفاده از اسیدهای چرب ضروری در مهار التهاب مفید هستند و باعث کاهش حساسیت مفاصل و خشکی و درد در بیماران روماتوئیدی می شوند. این اسیدهای چرب در روغن امگا- ۳ یافت می شود و بهترین منبع آن از روغن ماهی سالمون است. روغن امگا-۳ نباید همزمان با غذاهای پر فیبر و یا سبزی و بقولات مصرف شوند چون جذب آن کم می شود. داروی حاوی این ماده تحت عنوان امگا-۳ در دسترس می باشد و مفید می باشند.